Visits: 47
Άρθρο υπό συγγραφή.
Η πλατεία της μέσα βρύσης αποτελούσε το κέντρο της κοινωνικής και εμπορικής ζωής του Απερίου, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Στο σημείο αυτό εξελίχθηκε και κορυφώθηκε μια από τις πρώτες εκδηλώσεις αντίστασης των Απεριτών εναντίον της Ιταλικής Κατοχής, τον Αύγουστο του 1922.
Visits: 1
*** το λήμμα βρίσκεται υπό συγγραφή ****
Το Καφενείο «Η Ελευθερία» λειτούργησε για πολλά χρόνια στο Απέρι από τον Ηλία Σταματιάδη (γνωστό ως παπα-ηλία) και βρίσκεται στην επαρχιακό οδό Απερίου Βωλάδος, στη συνοικία Βαλαντού.
Το καφενείο αποτελείται από δίχωρο κτίσμα στα δεξιά του δρόμου, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Μέσα στο κτήριο ανέβλυζε πηγή νερού η οποία το διέσχιζε και κατέληγε σε εξωτερική πηγή στην άλλη πλευρά του δρόμου (Κυρκαλού). Η πηγή αυτή αναβλύζει και μέχρι σήμερα.
Απέναντι από το καφενείο υπάρχει η «καλύβα το παπαηλία», υπαίθριος χώρος στο επίπεδο του δρόμου με πλευρικά καθίσματα και σκίαση από κληματαριά. Στο χώρο αυτό πραγματοποιήθηκαν αναρίθμητα γλέντια, ενώ αποτελούσε δημοφιλή χώρο του καφενείου τους καλοκαιρινούς μήνες.
Το προκλητικό για τους κατακτητές όνομα «Η Ελευθερία», δε φάνηκε να τους προβλημάτισε, εν τω μέσω της Ιταλικής κατοχής. Ταυτόχρονα αποτελούσε αφορμή για τους υπόδουλους Καρπαθίους να χρησιμοποιούν τη λέξη «ελευθερία», όπως άλλωστε έκαναν με τα ονόματα Ελευθέριος-Λευτέρης και Ελευθερία.
Στο καφενείο αυτό κατά τα γεγονότα της Επανάστασης της Καρπάθου το 1944, υψώθηκε η ελληνική σημαία και οι πατριώτες ορκίστηκαν πίστη σε αυτή. Εκεί επίσης έγινε γλέντι την 5η Οκτωβρίου 1944, όταν η απελευθέρωση της Καρπάθου ήταν ορατή, παρόντος και του αρχηγού της Ιταλικής Διοίκησης Αμεντούνι [1].
Visits: 32
Βιβλίο του Νικολάου Εμμ. Πρεάρη, που εκδόθηκε από το ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΟΛΥΜΠΙΤΩΝ ΚΑΡΠΑΘΟΥ «Η ΔΗΜΗΤΡΑ» το 2009. Συγχρηματοδοτήθηκε από την Αδελφότητα Ἁπανταχοῦ Ὀλυμπιτῶν Καρπάθου «Ἡ Δήμητρα», Ἐπαρχεῖο Καρπάθου – και Ηρωϊκής Νήσου Κάσου και Κοινότητα Ὀλύμπου Καρπάθου. Συνοδεύεται από ηχητικό και οπτικό υλικό.
Καταγράφει : «τραγούδια καί σκοποί τῆς Ὀλύμπου Καρπάθου σέ σημειογραφία εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς».
Όπως γράφεται στο εισαγωγικό σημείωμα:
«Βασικός σκοπός συγγραφῆς τῆς παρούσης ἐργασίας ὑπῆρξεν ἡ μεταφορά στό πεντάγραμμο ὅλων τῶν σκοπῶν καί τραγουδιῶν, πού διασώζονται καί τραγουδιοῦνται στό χωριό μας, τήν Ὄλυμπο.
Ἡ λέξις – ὅρος, «σκοπός», ἀναφέρεται στίς μελωδίες μέ τίς ὁποῖες τραγουδιοῦνται οἱ δίστιχες συνθέσεις, δηλ. οἱ μαντινάδες. Ἡ λέξις – ὅρος, «τραγούδι», ἀναφέρεται στίς μελωδίες μέ τίς ὁποῖες τραγουδιοῦνται πολύστιχες συνθέσεις, δηλ. τά τραγούδια. Ὅμως, ἀπό ἀπόψεως μουσικῆς δομῆς καί οἱ μελωδίες τῶν τραγουδιῶν χαρακτηρίζονται ὡς σκοποί. Ἔτσι διαβάζουμε («Συρματικός σκοπός», S. BAUD-BOVY ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ, τόμ. Β´, σελ. 225)».
Το βιβλίο συνοδεύεται από εκτελέσεις όλων των σκοπών και τραγουδιών, από ομάδες εργασίας στη Ρόδο και τον Πειραιά σε σύμπακτο δίσκο (CD), καθώς και από Video CD με αποσπάσματα των ηχογραφήσεων.
Συνοδεύεται επίσης από ενδεικτική βιβλιογραφία
Visits: 60
Οι Καρπάθικοι σκοποί είναι σύντομα μουσικά κομμάτια που κυριαρχούν στο γλέντι, ενώ αποτελούν τη βάση της μουσικής συνομιλίας. Οι γλεντιστές και μαντιναδόροι επιλέγουν το σκοπό σύμφωνα με την περίσταση και τραγουδούν δύο ή περισσότερους στοίχους με αυτόν.
Στην Κάρπαθο συναντώνται περισότεροι από 50 σκοποί και κατά άλλους πάνω από 70, που με μερικές παραλλαγές τραγουδιούνται σε όλα τα χωριά. Οι περισότεροι συνοδεύουν τις μαντινάδες και σε κάποιες περιπτώσεις χορεύονται, ενώ μερικοί (συνήθως οι γρήγοροι) μόνο χορεύονται.
Στην καρπαθοπαίδεια παρουσιάζονται σταδιακά μερικοί από αυτούς, με την ετικέτα «σκοποί», με την επιμέλεια της Ομάδας Εργασίας της Apella Nota.
Πολλοί ερευνητές και μελετητές έχουν ασχοληθεί με την καταγραφή των σκοπών, όπως οι παρακάτω (αναφέρονται ενδεικτικά):
Μια πρώτη προσπάθεια να τις απαριθμήσουμε βρίσκεται στον παρακάτω πίνακα που συνεχώς εμπλουτίζεται και βελτιώνεται:
| Α/Α | Τύπος | Σύμβολο | ΚΑΡΠΑΘΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ | Τοπικό όνομα | Τόπος | Σχόλια |
| 1 | Σκοπός | Αλ | Αλέντι | Σκοπός από την Κάσο | ||
| 2 | Σκοπός | Απ | Απερίτικος | |||
| 3 | Σκοπός | Αρ | Αρκασιώτικος | |||
| 4 | Σκοπός | Βα | του Βασιλαρά | |||
| 5 | Σκοπός | Βο | Βοσκίστικος | |||
| 6 | Σκοπός | Βω | Βωλαδιότικος | |||
| 7 | Σκοπός | Γι | Γιαγκούσικος | |||
| 8 | Σκοπός | Ζι | Ζιμπούλι | |||
| 9 | Σκοπός | Κρ | Κρητικός | |||
| 10 | Σκοπός | Με | Μενετιάτικος | |||
| 11 | Σκοπός | Μη | Μήλο της Μηλιάς | |||
| 12 | Σκοπός | Μπ | Μπλού Μαρέν | Σκοπός από την Κάσο | ||
| 13 | Σκοπός | Μω | Μωρό | |||
| 14 | Σκοπός | Νυ | Νύχτας | |||
| 15 | Σκοπός | Οθ | Οθείτικος | |||
| 16 | Σκοπός | Ολ | Ολυμπίτικος | |||
| 17 | Σκοπός | Πε | Πεύκος | |||
| 18 | Σκοπός | Πι | Πισωμέρι | |||
| 19 | Σκοπός | Κα | του Καπετάνιου | |||
| 20 | Σκοπός | Πκ | του Παύλου Κομνηνού | |||
| 21 | Σκοπός | Χα | του Χατζηγεωργίου | |||
| 22 | Σκοπός | Χο | Χογλακούλια | |||
| 23 | Σκοπός | Γι | του Γιάγκου | |||
| 101 | Χορός | ΣΥ | Συρτός | Αργός | ||
| 102 | Χορός | ΖΕ | Ζερβός | Αργός | ||
| 103 | Χορός | ΣΥ | Συρματικός | Αργός | ||
| 104 | Χορός | ΠΧ | Πάνω Χορός | Γρήγορος | ||
| 105 | Χορός | Ο | Σούστα | Γρήγορος | ||
| 106 | Χορός | ΠΕ | Πεντοζάλης | Κρητικός Χορός που τελευταία συνοδεύει τους Καρπάθικους χορούς | ||
όλο και αυξάνουν …. θα τις βρείτε στην ετικέτα: σκοπός
Visits: 261
Το καφενείο «Η Τερψιθέα» βρίσκεται στο Απέρι της Καρπάθου, στο κέντρο του χωριού, δίπλα στην Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, το «Χρύσειο Μέγαρο», και το σχολικό συγκρότημα.
Το αρχικό κτήριο, επηρεασμένο από μικρασιάτικη αρχιτεκτονική, αποτελείται από κεραμοσκεπή, σκιαζόμενα μπαλκόνια, δικτυωτό κιγκλίδωμα, και χαρακτηριστικές λεπτές ξύλινες κολώνες. Το πάνω επίπεδο στέγαζε το καφενείο με ξύλινο πάτωμα, ενώ το κάτω επίπεδο την κατοικία του καταστηματάρχη. Απέναντι του βρισκόταν το καφενείο του Ματσάκη, και λίγο πιο κάτω ένα όμοιο καφενείο του Καφετζιδάκη, ο «Επίγειος Παράδεισος».
Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1883 (σύμφωνα με την πινακίδα του). Αρχικά ανήκε στην οικογένεια Κωστή Σακελλαρίδη, και αγοράστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Εμμανουήλ Μιχαήλ Τσαγκάρη [1]. Η οικογένεια Τσαγκάρη μετανάστευσε στην Κάρπαθο από την Κρήτη την εποχή του 1821, καταγόμενη πιθανότατα από τα Σφακιά Χανίων.
Μέχρι και το 1947 περίπου το λειτουργούσε ο Μιχαήλ Δημ. Τσαγκάρης, που ακολούθως παρέδωσε τα ηνία στο γιό του Εμμανουήλ που μόλις είχε επιστρέψει από την Αμερική. Εκείνος με τη σειρά του το επέκτεινε και του έδωσε τη σημερινή του μορφή με την προσθήκη νέας τσιμεντένιας πτέρυγας και βεράντας (γύρω στο 1950). Την τεχνική σχεδίαση και εκτέλεση εργασιών είχε ο υπομηχανικός Νικόλαος Ν. Παπανικήτας.
To 2001 ανακαινίστηκε από τον Μιχαήλ Εμμ. Τσαγκάρη όπου έγιναν εξωτερικές παρεμβάσεις στα παράθυρα της νέας πτέρυγας και προσετέθη σκίαστρο στο μπαλκόνι. Από το 2001-2004 λειτούργησε ως πιτσαρία (“Four Seasons”, με το Νίκο Διακομιχάλη), ενώ από το 2004-2016 ως καφεζυθεστιατόριο με το Γιώργο Τονίδη.
Το καφενείο αποτέλεσε διαχρονικά κέντρο συνεύρεσης και κοινωνικών εκδηλώσεων. Φιλοξένησε αρραβώνες, βαφτίσεις, γλέντια, συλλογικές συσκέψεις και συνεστιάσεις. Εκεί μοιραζόταν η ταχυδρομική αλληλογραφία, προβάλλονταν κινηματογραφικές ταινίες (επί εποχής Γιάννη Χρυσαφίνη), εκφωνούνταν προεκλογικές ομιλίες ενώ το ραδιόφωνο της «Deutsche Welle» ακούγονταν ανελλιπώς την εποχή της δικτατορίας.
Επί Ιταλοκρατίας, η Ιταλική διοίκηση έκλεισε το Καφενείο, προφασιζόμενη τη διεξαγωγή σε αυτό αντι-ιταλικών συσκέψεων, συζητήσεων, ακόμη και γλεντιών με καυστικές για το καθεστώς μαντινάδες [2]. Παρόλες τις αντιδράσεις των ιδιοκτητών και της κοινότητος, η επιχείρηση παρέμεινε κλειστή για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Στη συνέχεια, το Καφενείο παρέμεινε ένα ορόσημο του Απερίου και λειτούργησε περιστασιακά φιλοξενώντας γλέντια, εκδηλώσεις και ζωντανές ηχογραφήσεις καρπαθιακής μουσικής.
Από τον Ιανουάριο του 2024 το καφενείο λειτουργεί με τον τίτλο «Το Παραδοσιακό» ως παραδοσιακό καφενείο, ψητοπωλείο και εστιατόριο, από το Γιώργο Ούκα και τη Δήμητρα Ζαβόλα [9].
Ως κεντρικό καφενείο του χωριού ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής του Απερίου. Παραθέτουμε επιλεκτικά μερικά ιστορικά συμβάντα που σχετίζονται με αυτό.
Στις 24 Αυγούστου του 1922 επιχειρήθηκε απογραφή πληθυσμού στην Ιταλοκρατούμενη Κάρπαθο. Οι Καρπάθιοι αντιλαμβανόμενοι τα κίνητρα των κατακτητών, αντέδρασαν βίαια στην απογραφή με αποτέλεσμα να γίνουν επεισόδια σε όλα σχεδόν τα χωριά του νησιού [4]:
Στη βροντώδη φωνή του αξιωματικού «εφ’ όπλου λόγχη» ο κόσμος ξέσπασε σε σφυρίγματα και γιουχαΐσματα. Οι Ιταλοί προχωρούν με αργό βάδισμα προς τη γέφυρα της βρύσης και ανεβαίνουν τα σκαλιά των καφενείων Ματσάκη και Τσαγκάρη, και από εκεί προς τη Μητρόπολη. Στο κάθε καφενείο μπαίνουν έξι στρατιώτες.
Ολόκληρο το σχετικό άρθρο στην Εφημερίδα «Ομόνοια»: https://efimeridaomonia.wordpress.com/2022/08/24/1922-08-aperi/
Ο αείμνηστος Λάμπρος Ι. Σταματιάδης αποφάσισε να εκφωνήσει το «Φερμάνι της Καθαροδευτέρας» και όπως περιγράφει ο ίδιος:
Όπως περιγράφεται στο Δελτίο της Ομόνοιας Αμερικής (1946):
Visits: 37
Ο Μιχαήλ Παπαβασιλείου Πετρίτης ήταν γιατρός, λόγιος, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Απέρι Καρπάθου το 1885 και πέθανε στο χωριό του το 1946. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου στο Απέρι, αλλά το 1899 μετανάστευσε με τον πατέρα του στην Βουρνόβα της Μικράς Ασίας, όπου φοίτησε στην εκεί Ευαγγελική Σχολή.
Ο Πατέρας του ήταν ο παπα-Βασίλης Πετρίτης, ιερέας στη Μητρόπολη Καρπάθου με σημαντικό ποιμαντικό και συγγραφικό έργο. Ο παππούς του Πνευματικός ίδρυσε το πρώτο σχολείο της περιοχής στο Κάστρο του Μεγάλου Χωριού (σημερινό Απέρι και Βωλάδα).
Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικεύτηκε στην Γυναικολογία στο Παρίσι. Ως φοιτητής ανέπτυξε σπουδαία πνευματική δραστηριότητα. Ίδρυσε τότε στην Αθήνα, το 1905, την πρώτη εφημερίδα του νησιού μας «Η Κάρπαθος», μαζί με τον συνεργάτη του Εμμ. Καφετζόπουλο, από το Απέρι. Ο Καφετζόπουλος ήταν επίσης φοιτητής της Φιλολογίας στην Αθήνα. Η εφημερίδα «Κάρπαθος» εκδιδόταν στην αρχή κάθε εβδομάδα και μετά έγινε δεκαπενθήμερη. Κυκλοφόρησε για τρία χρόνια (1905,1906,1907).
Παντρεύτηκε στην Κάρπαθο τη Σταματίνα Νισύριου του Πολυχρόνη, με την οποία απέκτησε 5 παιδιά, τη Πολιτεία, Βασιλεία, Ζωή, Βασίλη και Φωτεινή – Νεφέλη. Αγαπούσε την αρχαία ελληνική γραμματεία και γι’ αυτό έδωσε αρχαιοελληνικά ονόματα σε μερικά από τα παιδιά του, πράγμα ασυνήθιστο για την εποχή εκείνη.
Ίδρυσε ακόμη την εφημερίδα «Η Κουρεττού», που στο Καρπαθιακό γλωσσικό ιδίωμα, σημαίνει κουτσομπόλα. Ήταν εφημερίδα μικρού σχήματος, τετρασέλιδη και εκδόθηκε στην Αθήνα μόνο σε δύο φύλλα (27 Ιανουαρίου 1908 το πρώτο και 7 Φεβρουαρίου 1908 το δεύτερο). Την έκδοση της εφημερίδας αυτής δεν υπέγραφε με το όνομα του αλλά με το ψευδώνυμο Μ.Κ., παραπλανητικά. Το περιεχόμενο της εφημερίδας αυτής ήταν σατιρικό. Την εφημερίδα «Η Κουρεττού» μελέτησε σε άρθρο του παλαιότερα ο αείμνηστος δικηγόρος και φιλόλογος, από τις Μενετές, Ντίνος Α. Μελάς, διδάκτωρ Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Πετρίτης εξέδωσε επίσης το «Καρπαθιακό Ημερολόγιο» , που ήταν ετήσια έκδοση.
Εκδόθηκαν όμως μόνο δύο τεύχη (1906-1907). Εκεί, δημοσίευσε πρωτογενές λαογραφικό υλικό από την Κάρπαθο. Ο Πετρίτης θεωρείται από τους Καρπάθιους λαογράφους και ιστορικούς ως ένας άνθρωπος με πρωτοποριακές ιδέες και εμπνεύσεις. Με τις παραπάνω εκδόσεις και τα κείμενά του, προέβαλε το νησί μας στις αρχές του εικοστού αιώνα.
Σε αναγνώριση του έργου του ο Δήμος Καρπάθου έδωσε το όνομα του σε κεντρική οδό στη γενέτειρά του στο Απέρι.
Visits: 267
Με τον όρο μ΄έθεξη [1], προσδιορίζεται η ψυχική συνάντηση, επαφή, επικοινωνία [1].
Στα π΄λαίσια του Καρπαθιακού Πολιτισμού, η μέθεξη σχετίζεται με το γλέντι [2], μια σημαντική κοινωνική διαδικασία, που επιτρέπει στους συμμετέχοντες να συναντώνται σωματικά και ψυχικά, να επικοινωνούν, να μοιράζονται χαρές και λύπες και τελικά να συνδέονται ακόμη περισσότερο με τη γενέθλια γή. Με τον όρο αυτό προσδιορίζει ο καθ. Παύλος Κάβουρας [3] το αποκορύφωμα του Ολυμπίτικου γλεντιού, που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του Καρπαθιακού γλεντιού.
Στη φωτογραφία εικονίζεται γλέντι σε καφενείο του Όθους, στη δεκαετία του ’90.
Visits: 42
Βιβλίο του Κωνσταντίνου Μηνά που περιέχει τη Διδακτορική του διατριβή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1970
Λήμμα υπό συγγραφή.
Visits: 41
Λήμμα υπό συγγραφή
Ο Κωνσταντίνος Βασιλαράκης, οργανοπαίχτης από το Όθος της Καρπάθου, γεννήθηκε το 1926 και απεβίωσε το 2018.
Συμμετείχε στο δίσκο «τ’ άχολο περιστέρι» παραγωγή της Άπελλα Νότα για το σύλλογο Οθειτών Αμερικής ο «Άγιος Παντελεήμονας»
Μνημονεύεται στο βιβλίο Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου – Βιβλίο (Brandl, R. M. Reinsen, 1992)
Visits: 80
Λήμμα υπό κατασκευή
Die Volksmusikder Insel Karpathos (Brandi, R. M. Reinsen, D. Orbis Musicarum, 1992). – Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου.
Βιβλίο του Rudolf Maria Brandl & D. Reinsen. Στο εξώφυλλο η φωτογραφία του λυριστή Κωστή Βασιλαράκη από το Όθος.
Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται και δύο κασέτες με ηχογραφήσεις που αναφέρονται στο παρακάτω κατάλογο. Έχουν καταγραφεί οι παρακάτω οργανοπαίχτες:
Έχουν καταγραφεί οι παρακάτω σκοποί της Καρπάθου:
Μήλο της Μηλιάς
Πάνω Χορός
Μπλού Μαρέν
Αλέντι
Ζερβός
Νύχτας
Πεύκος
Σούστα
Συρτός
Ζιμπούλι
Κρητικός
Πισωμέρι
Οθείτικος
Απερίτικος
Πεντοζάλης
Συρματικός
Βοσκίστικος
Ολυμπίτικος
Χογλακούλια
Αρκασιώτικος
Βωλαδιότικος
Γιαγκούσικος
Μενετιάτικος
του Παύλου Κομνηνού
του Γιάγκου
του Βασιλαρά
του Καπετάνιου
του Χατζηγεωργίου
Μωρό
