μουσική – Καρπαθιοπαίδεια

Σκοπός 24ος: το Γιοσμαράκι

Το Γιοσμαράκι (Γι) είναι σκοπός της Καρπάθου και πέρνει το όνομά του από το λιοσμαράκι, ένα αρωματικό βότανο που εμφανίζεται πολύ συχνά στα βουνά του νησιού. Μελωδία και ακόρντα είναι ίδια με το γνωστό “Τζιβαέρι” [2]

ΣΚΟΠΟΙ

Αναφορές & Πηγές

Τραγούδι: Eυδοξία Χαλκιά-Σακελλαρίδη, Από το προσωπικό αρχείο του Ιατρού Γεωργίου Μιχαήλ Γεωργίου. Καρπαθιακή.
Το γιοσμαράκι, Kαρπαθιακή μουσική και τραγούδια παραδοσιακές μουσικές μνήμες” σε παραγωγή του Συλλόγου Απανταχού Μενετιατών Καρπάθου. Κανάλι του Κώστα Λαμπρίδη στο Youtube.com

Σκοπός 1ος: Πεύκος

Ο Σκοπός «πεύκος» τραγουδιέται σε όλη την Κάρπαθο, και αποτελεί δημοφιλή τρόπο για να ξεκινήσει το γλέντι. Φημολογείται ότι σχετίζεται με τη μαντινάδα [1]:

Στο πεύκο το καλιωτό, απού ‘ναι στη Πατέλλα,
εκεί θε να σε καρτερώ, κι όποτε θέλεις έλα.

Παρόμοιες μαντιν΄άδες παραλλαγές αυτής απαντώνται σε όλη σχεδόν την Κάρπαθο. Με τον ίδιο τίτλο υπάρχουν και άλλοι σκοποί στα νησιά της ελλάδας.

Ο πεύκος (οι Καρπάθιοι προτιμούν να τον αποκαλούν σε αρσενικό γένος αντί για το ουδέτερο «το πεύκο») βρίσκεται σε αυθονία στα δάση της Καρπάθου. Μερικές φορές, το συνήθως πλούσιο φύλλωμα και το χαμηλο ύψος τον κάνει να μοιάζει με καλύ(β)α και γιαυτό αναφέρεται ως καλιωτός (καλυ(β)ωτός).

Λένε πως όταν καθήσει κανείς στη ρίζα του ίσως ακούσει το σκοπό αυτό στον άνεμο που περνά μέσα από τα φύλλα του.

Η Πατέλλα είναι δασόφυτη περιοχή της Καρπάθου στην περιοχή της πρωτεύουσας Πηγάδια, κοντά στην εκκλησία της Αγ. Κυριακής.

Περισότεροι σκοποί στη σχετική ετικέτα σκοποί

Πηγές και Αναφορές:

Προφορική μαρτυρία του δασκάλου Ι. Τσέρκη από την Όλυμπο (Διαφάνι, 2023).

Σκοποί της Καρπάθου

Οι Καρπάθικοι σκοποί είναι σύντομα μουσικά κομμάτια που κυριαρχούν στο γλέντι, ενώ αποτελούν τη βάση της μουσικής συνομιλίας. Οι γλεντιστές και μαντιναδόροι επιλέγουν το σκοπό σύμφωνα με την περίσταση και τραγουδούν δύο ή περισσότερους στοίχους με αυτόν.

Στην Κάρπαθο συναντώνται περισότεροι από 50 σκοποί και κατά άλλους πάνω από 70, που με μερικές παραλλαγές τραγουδιούνται σε όλα τα χωριά. Οι περισότεροι συνοδεύουν τις μαντινάδες και σε κάποιες περιπτώσεις χορεύονται, ενώ μερικοί (συνήθως οι γρήγοροι) μόνο χορεύονται.

Στην καρπαθοπαίδεια παρουσιάζονται σταδιακά μερικοί από αυτούς, με την ετικέτα «σκοποί», με την επιμέλεια της Ομάδας Εργασίας της Apella Nota.

Πολλοί ερευνητές και μελετητές έχουν ασχοληθεί με την καταγραφή των σκοπών, όπως οι παρακάτω (αναφέρονται ενδεικτικά):

O Samuel Baud-Bovy, στο βιβλίο του La chanson populaire grecque du Dodécanèse, Paris, κατέγραψε στο ευρωπαϊκό πεντάγραμμο τη Μουσική της Δωδεκανήσου και της Καρπάθου το 1935 [1]
Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου, (Brandl, R. M. Reinsen D., 1992) [2]
Ο Νίκος Πρεάρης κατέγραψε επίσης τους σκοπούς της Ολύμπου της Καρπάθου στο έργο του «Μελισμένος Λόγος» [4].
Ο Μανώλης Ι. Σοφίλας παρουσιάζει 118 σκοπούς και τραγούδια στο βιβλίο του «Τραγούδια και Σκοποί από τα χωριά της Καρπάθου» [5].
O John Chalkias στο κανάλι του στο youtube παρουσιάζει ένα αυξανόμενο αριθμό από σκοπούς, που σήμερα φτάνουν τους 42 [6].

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΚΟΠΩΝ ΚΑΡΠΑΘΟΥ

Μια πρώτη προσπάθεια να τις απαριθμήσουμε βρίσκεται στον παρακάτω πίνακα που συνεχώς εμπλουτίζεται και βελτιώνεται:

Α/Α	Τύπος	Σύμβολο	ΚΑΡΠΑΘΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ	Τοπικό όνομα	Τόπος	Λήμα στην Καρπαθιοπαίδεια	Σχόλια
1	Σκοπός	Αλ	Αλέντι				Σκοπός από την Κάσο
2	Σκοπός	Απ	Απερίτικος
3	Σκοπός	Αρ	Αρκασιώτικος
4	Σκοπός	Βα	Βασιλαρά (του)
5	Σκοπός	Βο	Βοσκίστικος				Της Μαριγώς του Λαχανά
6	Σκοπός	Βω	Βωλαδιότικος
7	Σκοπός	Γι	Γιαγκούσικος
8	Σκοπός	Ζι	Ζιμπούλι
9	Σκοπός	Κρ	Κρητικός
10	Σκοπός	Με	Μενετιάτικος
11	Σκοπός	Μη	Μήλο της Μηλιάς
12	Σκοπός	Μπ	Μπλού Μαρέν				Σκοπός από την Κάσο
13	Σκοπός	Μω	Μωρό
14	Σκοπός	Νυ	Νύχτας
15	Σκοπός	Οθ	Οθείτικος
16	Σκοπός	Ολ	Ολυμπίτικος
17	Σκοπός	Πε	Πεύκος
18	Σκοπός	Πι	Πισωμέρι

19	Σκοπός	Κα	Καπετάνιου (του)
20	Σκοπός	Πκ	Παύλου Κομνηνού (του)
21	Σκοπός	Χα	Χατζηγεωργίου (του)
22	Σκοπός	Χο	Χογλακούλια
23	Σκοπός	Γα	Γιάγκου (του)
24	Σκοπός	Γι	Γιοσμαράκι (το)

101	Χορός	ΣΥ	Συρτός				Αργός
102	Χορός	ΖΕ	Ζερβός				Αργός
103	Χορός	ΣΥ	Συρματικός				Αργός
104	Χορός	ΠΧ	Πάνω Χορός				Γρήγορος
105	Χορός	Ο	Σούστα				Γρήγορος
106	Χορός	ΠΕ	Πεντοζάλης				Κρητικός Χορός που τελευταία συνοδεύει τους Καρπάθικους χορούς

Ένας κατάλογος των σκοπών της Καρπάθου, που βρίσκεται σε εξέλιξη

Σκοποί στην Καρπαθοπαίδεια

… όλο και αυξάνουν …. θα τις βρείτε στην ετικέτα: σκοπός

Αναφορές και Πηγές

Samuel Baud-Bovy, La chanson populaire grecque du Dodécanèse, Paris, 1936, karpathopedia
Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου – Βιβλίο (Brandl, R. M. Reinsen D., 1992)
Ο Λόγος των Καρπαθίων για το Γλέντι , ΕΡΚΕΤ (Ερευνητικό Κέντρο Ελληνικού Τραγουδήματος).
Μελισμένος Λόγος, Νικολάου Εμμ. Πρεάρη, 2009
Τραγούδια και Σκοποί από τα Χωριά της Καρπάθου, Μανώλης Ι. Σοφίλας, 2021
Σκοποί της Καρπάθου, John Chalkias https://www.youtube.com/@amanamanism
Πολιτιστικό πρόγραμμα, γενικο λυκειο απεριου καρπαθου, εκπαιδευτική εργασία, Γενικό Λύκειο Απερίου Καρπάθου, 2017-2018

Ξενιτεμένοι – (CD – 2000)

Το CD «ξενιτεμένοι» (when the yearning rivers run) κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2000 από την Άπελλα Νότα (AN101), ως επανέκδοση κασέτας με το ίδιο περιεχόμενο που είχε κυκλοφορήσει στη δεκαετία του ’80 στην Αμερική. Η νέα έκδοση κυκλοφόρησε σε ψηφιακό δίσκο αφού έγινε η κατάλληλη επεξεργασία (mastering) για τη μεταφορά της από τις αρχικές ταινίες και προσετέθη βιβλιαράκι με πληροφορίες για το δίσκο, στοίχους, ονόματα τραγουδιών, σκοπών και συντελεστές.

Το άρθρο βρίσκεται υπό συγγρα΄φή

SONG LIST

1 ΔΙΛΗΜΜΑ
  [dilemma]
2 ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ
  [nostalgia]
3 ΑΠΟ ΜΙΚΡΟΣ ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΙΑ
  [i emigrated young]
4 ΦΕΥΓΩ ΜΕ ΤΟ ΞΗΜΕΡΩΜΑ
  [i'm leaving at first light]
5 ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΩ Τ ΑΡΜΙΔΑΚΙ ΜΟΥ
  [searching for my love]
6 ΠΛΑΝΕΥΤΡΑ ΞΕΝΙΤΙΑ
  [seductive foreign lands]
7 ΣΟΥΣΤΑ και ΠΑΝΩ ΧΟΡΟΣ
  [karpathian dances]

lyre, vocals: [1, 2, 3, 5, 6]:	YIANNIS D. PANAGIOTOU
vocals: [1, 2, 3, 4, 6]:	MANOLIS D. PANAGIOTOU
lute:	EFTHIMIOS N. VERGIS
lyrics:	NICK E. DIAKOS
PRODUCTION	Apella Nota Folk Music Productions, Piraeus, Greece (2000)
RECORDING/MASTERING	Joel Katz, JADE Recordings, Fairlawn, NJ, USA (1987)
DIGITAL REMASTERING	Alan Douchess, WEST WEST SIDE MUSIC Englewood, NJ, USA (1999)
COVER DESIGN	LISA AELION, AELION DESIGN New York, NY, USA
ENGLISH TEXT	John T. Lagonikos, Pretoria, Republic of South Africa
PHOTOGRAPHS	Manolis G. Cassotis (from his archives), USA

τ’ άχολο Περιστέρι (CD – 2005)

Το CD με τίτλο: «τ’ άχολο περιστέρι» περιέχει ζωντανές ηχογραφήσεις από το 1999-2005 από την περιοχή του Όθους και Βωλάδος [1].

Αποτελεί χορηγεία της αδελφότητος Οθειτών Αμερικής: «Άγιος Παντελεήμων», και όλα τα έσοδα από την πώληση του δίσκου αυτού διατίθενται για τις ανάγκες του ιερού ναού του Αγίου Παντελεήμονος, στις Στές Όθους Καρπάθου.

Είναι παραγωγή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας Απελλα Νότα, ηχογραφήθηκε μινιμαλιστικά σε ζωντανές συνευρέσεις των συντελεστών (AN106).

Συντελεστές

Στο δίσκο αυτό συμμετέχει μεγάλο πλήθος συντελεστών, οργανοπαιχτών και γλεντιστών που παρατίθενται αλφαβητικά:

- - Κ. Βασιλαράκης
  - Ν. Βλάχος
  - Μ. Διακομανώλης
  - Μ. Κουτσός
  - Β. Κρητσιώτης
  - Γ. Κρητσιώτης
  - Δ. Κρητσιώτης
  - Μ. Κρητσιώτης
  - Μ. Κρητσιώτη
  - Γ. Κωστέτσος
  - Μ. Κωστέτσος
  - Μ. Μαντινάος
  - Μ. Παπαγιάννης
  - Α. Παπουτσάκης
  - Μ. Φελλουζής

Ο τίτλος δανείστηκε από τη χαρακτηριστική μαντινάδα του Κωστή Βασιλαράκη:

Οστά να ζώ θα τραγουδώ, γιατί σαν αποθάνω,
δε θα γυρίσω πια να δώ, το κόσμο τον απάνω!

Εγώ μου ‘κείνο το πουλί, τ’ άχολο περιστέρι,
που νυχτοξημερώνουν μου, Όθος, Βολά κι’ Απέρι.

Πηγές και Αναφορές:

ΑΝ106, τ’ άχολο περιστέρι, CD, 2005, Apella Nota, Σύλλογος Οθειτών Αμερικής «Άγιος Παντελεήμων».

1ος Παγκαρπαθιακός Διαγωνισμός Μαντινάδας – 1976

Ο Όμιλος Καρπαθίων Νέων (Καρπαθιακός Σύλλογος με έδρα τον Πειραιά) και ο Σύλλογος Καρπαθίων Νέων (με έδρα το NJ Η.Π.Α.), διοργάνωσαν το 1976 Παγκαρπαθιακό διαγωνισμό μαντινάδας. Έκτοτε οι μαντινάδες κυκλοφόρησαν τραγουδισμένες από τους νέους του συλλόγου και αποτελούν μια από τις πιο λυρικές εκφράσεις της αγάπης των Καρπαθίων προς το νησί τους. Το εικονιζόμενο εξώφυλλο του βιβλίου που κυκλοφόρησε περιέχει τις μαντινάδες του διαγωνισμού.

Βραβεύθηκαν οι:

Νίκος Παπαμιχαήλ
Γιάννης Χαψής
Ηλίας Βασιλαράς
Μαριγούλα Κρητσιώτη

Οι μαντινάδες μελοποιήθηκαν και κυκλοφόρησε σχετική κασέτα (Compact Cassette) OKN-KEN-1977, της οποίας το εξώφυλλο παρατίθεται:

Αναφορές – Πηγές

Οι 4 βραβευμένες μαντινάδες του Παγκαρπαθιακού Διαγωνισμού Μαντινάδας OKN-KEN, 1976 στο karpathos.net

Καρπάθικες Μελωδίες, δίσκος (1977)

Το έργο αυτό κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1977 από τους Γιάννη και Μηνά Αναγνωστόπουλο (Υψηλό) και είναι η δεύτερη δισκογραφική τους προσπάθεια.

Στην εικόνα μας σώζεται στην 8-track μορφή του, που ήταν τότε ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αμερική.

Μαζί με τα δύο αδέλφια παίζει κιθάρα ο Μάνος Ταβερνάρης από το Απέρι. Την ηχογράφηση έκανε ο Νίκος Τσιβγάς από τις Πυλές (JMY Records, Jersey City, NJ)

Asset id: JMY-8T-56895 1977

Παυλίδης, Ιωάννης (εξ Ολύμπου)

Ο Γιάννης Ν. Παυλίδης, οργανοπαίχτης από την Όλυμπο. Γεννήθηκε το 1932 και πέθανε το 2006.

“Πρωτογλεντιστής” της Ολύμπου.

*** το άρθρο βρίσκεται υπό συγγραφή ***

Συνέντευξη του Γιάννη Παυλίδη στον Γ. Χατζηβασίλη, Όλυμπος 2005.
Σελίδα αφιερωμένη στη μνήμη του Γιάννη Παυλίδη στο facebook (της Καλλιόπης Μιχ. Πρωτόπαπα)
Ο Γιάννης Παυλίδης, παραμονή της Παναγίας Βρυσιανής, Μεσοχώρι, 1992 , video, youtube.com

Η Κάρπαθος μέσα από τη Μουσική της, ραδιοεκπομπή

Την εκπομπή δημιούργησαν και παρουσίασαν οι Γιώργος Ν. Τσαμπανάκης, Μανόλης Μ. Τσαγκάρης και Βενετία Μ. Σκευοφύλακα, έχει θέμα της την πολύμορφη πολιτισμική ταυτότητα της Καρπάθου μέσα από τη μουσική της. Η εκπομπή μπορεί να ακουστεί από το αρχείο του karpathos.net [2]. Continue reading Η Κάρπαθος μέσα από τη Μουσική της, ραδιοεκπομπή