Tag: 1944

1944-10-5, Επανάσταση της Καρπάθου

Hits: 4

(**** ΥΠΟ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ***)

Η επανάσταση της Καρπάθου αποτέλεσε συγκροτημένη προσπάθεια των κατοίκων της Καρπάθου να αποτινάξουν τον Ιταλικό ζυγό, τον Οκτώβρη του 1944, καθώς τα γερμανικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Κάρπαθο αφήνοντας πίσω 250 περίπου οπλισμένους και γυμνασμένους Ιταλούς στρατιώτες.

Η επανάσταση ξεκίνησε από τις Μενετές στις 5-Οκτωβρίου-1944 όπου οι κάτοικοι προέβαλλαν σθεναρή αντίσταση στον ιταλό κατακτητή, εξοπλιζόμενοι με όπλα και πολεμοφόδια. Στην εξέγερση τους συμπαραστάθηκαν και κάτοικοι της Αρκάσας.

Η επανάσταση οδήγησε στη συγγραφή «επαναστατικού μανιφέστου» υπό τη μορ΄φή πατριωτικής επιστολής (7/10/1944) που στάλθηκε με πλοιάριο στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που βρισκόταν στο Κάϊρο (10/10/1944). Η επιστολή αυτή  εξέφραζε επίσης και την επιθυμία του Καρπαθιακού λαού να ενωθεί με στο ελληνικό κράτος, εκπληρώνοντας το πρωαιώνιο πόθο των κατοίκων του. Έφερε μάλιστα 51 υπογραφές επιφανόντων Καρπαθίων και Κασίων, από όλα τα χωριά, άτυπων αντιπροσώπων των κατοίκων.

Η κατάληξη της επανάστασης ήταν αίσια. Αποφέχθηκαν οι αιματοχυσίες και η αντιπαράθεση με τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, τα οποία μάλιστα οδηγήθηκαν σε συνθηκολόγηση και υπέγραψαν σύμφωνο παράδωσης.

Η επιστολή έφτασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, παραδόθηκε στην Ελληνική κυβέρνηση και στους συμμάχους, και προκάλεσε την άμεση ανταπόκριση των συμμαχικών δυνάμεων. Τα συμμαχικά πλοία «Τερψιχόρη» και «Κλήβελαντ» κατέπλευσαν στην Κάρπαθο και Κάσο, μετέφεραν συμμαχικά στρατεύματα και εφόδια, ενώ οι Βρετανικές δυνάμεις ανέλαβαν αμαχητί τη διοίκηση του νησιού.

Η καθιέρωση της τοπικής εθνικής εορτής

Με το ΦΕΚ 46/11-3-1969 καθιερώνεται  η 5η Οκτωβρίου 1944, ως τοπική εθνική εορτή της Καρπάθου.

Τα κυριώτερα γεγονότα των ημερών

  • 5η Οκτωβρίου 1944, η ημέρα έναρξης της Επανάστασης στις Μενετές, όπου οι κάτοικοι εξεγέρθηκαν αμφισβητώντας την Ιταλική κυριαρχία της Καρπάθου. Συνέβαλαν και οι κάτοικοι της Αρκάσας.
  • 6η Οκτωβρίου 1944, Συγκρότηση στο Απέρι της Παγκαρπαθιακής Διοικητικής Επιτροπής – Συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής Πυλών.
  • 7η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή στο Απέρι από τους Εκπροσώπους των Καρπαθίων και Κασίων του μηνύματος με το οποίο απευθύνονταν στην Εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και κήρυσσαν την Ένωση των δυο νησιών με τη μητέρα Ελλάδα.
  • 8η Οκτωβρίου 1944, Ύψωση της Ελληνικής σημαίας από τους Ολυμπίτες – Διοργάνωση Πανηγυρικών Τελετών για την Πρώτη Ημέρα Ελευθερίας της ιστορικής κοινότητας.
  • 9η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή της “Ενδιάμεσης Συμφωνίας Παραδόσεως” των Ιταλών στο Απέρι – Διορισμός Επιτροπής Πληρεξουσίων Κοινότητας Βωλάδας.
  • 10η Οκτωβρίου 1944, Αναχώρηση της Αποστολής Σωτηρίας των Επαναστατημένων Καρπαθίων με το σκάφος «ΚΑΡΠΑΘΟΣ» (“IMMACOLATA”) από το Φοινίκι με προορισμό την Αίγυπτο – Συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής Μεσοχωρίου.
  • 11η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή του “Οριστικού Συμφώνου Παραδόσεως” των Ιταλών στο Απέρι.
  • 12η Οκτωβρίου 1944, Αφοπλισμός της Φινάτσας του Διαφανιού και της Καραμπινιερίας της Ολύμπου από Επαναστατικό Απόσπασμα – Συγκρότηση της Επαναστατικής Επιτροπής Ολύμπου.
  • 1η3 Οκτωβρίου 1944, Συγκρότηση δύο παράλληλων Επαναστατικών Επιτροπών στα Σπόα.
  • 14η Οκτωβρίου 1944, Άφιξη της “Επταμελούς Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων” στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
  • 16η Οκτωβρίου 1944, Αναχώρηση των Βρετανικών πολεμικών πλοίων “Τερψιχόρη” και “Κλήβελαντ” από την Αλεξάνδρεια για την παραλαβή των ήδη απελευθερωμένων νήσων Καρπάθου και Κάσου.
  • 17η Οκτωβρίου 1944, Άφιξη των συμμαχικών πλοίων στα Πηγάδια της Καρπάθου και στο Φρυ της Κάσου – Αποβίβαση συμμαχικού στρατιωτικού αγήματος – Παραλαβή των παραδοθέντων Ιταλών της Κάτω Καρπάθου και της Κάσου.
  • 18η Οκτωβρίου 1944, Προσέγγιση του “Κλήβελαντ” στο Διαφάνι και παραλαβή των υπολειπόμενων Ιταλών αιχμαλώτων της Ολύμπου – Επιστροφή των συμμαχικών πλοίων στην Αίγυπτο.

Σχετικά λήμματα για την Επανάσταση της Καρπάθου

1944-10-10 – Φοινίκι – Αναχώρηση Ιμακολάτας για Αλεξάνδρεια

Hits: 66

Στις 10 Οκτωβρίου του 1944 αναχωρεί από το Φοινίκι το πλοιάριο «Κάρπαθος» (γνωστό και ως «Ιμακολάτα»), που μετέφερε το μήνυμα της επαναστατημένης Καρπάθου και Κάσου προς την Εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο καθώς και τους Συμμάχους [1], [3].

Σύμφωνα με το έγγραφο των Αγγλικών αρχών [2] που συνέλαβαν το πλοιάριο και τους επιβάτες του, διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:

  1. [Το πλοιάριο μετέφερε τους παρακάτω επιβάτες]:
    1. Εμμανουήλ Πατσουράκης (καπετάνιος)
    2. Λάζαρος Κοσμάς
    3. Σοφοκλής Οικονομίδης
    4. Γεώργιος Χριστοδούλου
    5. Μιχαήλ Πιττάς
    6. Κωνσταντίνος Λαμπρίδης
    7. Νικόλας Σταματάκης
  2. Το πλοιάριο ονομαζόταν «Κάρπαθος». Το όνομα Ιμακολάτα σχετίζεται με την επίταξη του από τους Ιταλούς κατακτητές.
  3. Έφερε αναρτημένη ελληνική σημαία.
  4. Ζύγιζε 2 τόνους, και έφερε μηχανή 7 ίππων SCANDIS.
  5. Αναχώρησε από την Κάρπαθο στις 10 [Οκτωβρίου, 1944].
  6. Πέρασε από την Κάσο για καύσιμα στις 10 [Οκτωβρίου, 1944].
  7. Έφτασε [στο Αμπουκίρ – Abu Qir] στις 13 [Οκτωβρίου] 1700 και στην Αλεξάνδρεια στις 14  [Οκτωβρίου] στις  7 [το πρωί].

(Σημ. Σε αγκύλες καταχωρούμε ερμηνευτικά στοιχεία του εγγράφου)

Η διαδρομή προς την Αλεξάνδρεια

Ο παρακάτω χάρτης (google map) παρουσιάζει την κατά προσέγγιση ευθεία διαδρομή που ακολούθησε το πλοιάριο, από την Κάρπαθο, στην Κάσο, το Αμπουρκίρ (Abu Qir), την Αλεξάνδρεια και την επιστροφή στην Κάρπαθο (με τα αντιτορπιλικά Τερψιχόρη και Κλήβελαντ). Πρόκειται για μια διαδρομή 300 ναυτικών μιλίων  προς μια κατεύθυνση (550 χιλιομέτρων περίπου) που διένυσε το πλήρωμα με τα πενιχρά ναυτικά όργανα της εποχής σε μια εμπόλεμη ζώνη μέσα σε 3.5 μέρες (μέση ταχύτητα 3.5 ναυτικών μιλίων την ώρα).

Η επιστροφή στην Κάρπαθο

Τα πλοία «Τερψιχόρη» και «Κλήβελαντ» του Βρετανικού Ναυτικού επέστρεψαν στην Κάρπαθο μαζί με το πλήρωμα της Ιμμακολάτας/Κάρπαθος. Δυστυχώς το ιστορικό πλοιάριο βυθίστηκε όταν το Τερψιχόρη το ρυμουλκούσε  [3].

Η σπουδαιότητα της αποστολής στην Αλεξάνδρεια

Η αποστολή μετέφερε στην Ελληνική κυβέρνηση τη διακήρυξη της επανάστασης, απελευθέρωσης και Ένωσης με την Ελλάδα, Καρπάθου και Κάσου.

Υπογεγραμμένη από 53 αντιπροσώπους των νησιών έχει τη μορφή άτυπου δημοψηφίσματος, που τόσες φορές αρνήθηκαν οι κατακτητές. Συνοδευόμενη από την υποταγή των Ιταλικών στρατευμάτων στην Καρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή, κατοχυρώνει πολιτικά και νομικά το αίτημα του λαού. Ταυτόχρονα αιτείται τη συνδρομή των συμμάχων με τρόφιμα και εφόδια στον εξαθλιωμένο λαό των νησιών.

Άσχετα με την έκβαση των τότε γεγονότων (η Άγγλοι σύμμαχοι αγνόησαν τη διακήρυξη και δεν παραχώρησαν αμέσως την Κάρπαθο και Κάσο στην Ελληνική Κυβέρνηση), η πράξη των επαναστατών περιέχει θάρρος και διορατικότητα. Οι ηγέτες της Επανάστασης της Καρπάθου έπραξαν εκείνο που τους επέβαλαν οι προαιώνιοι πόθοι του λαού των νησιών.

Αναφορές και Πηγές

  1. «Πότε αναχώρησε το σκάφος “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” (“IMMACOLATA”) από το Φοινίκι;», άρθρο του Γ. Τσαμπανάκη στα Καρπαθιακά Νέα, 10/10/2010
  2. Έγγραφο του Βρετανικού Ναυτικού που εντόπισε το πλοιάριο (Α102)
  3. Επαναστατικό Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944, Ντίνου Αντ. Μελά, 2021, 2012
  4. Μνημείο Ιμμακολάτας στο Φοινίκι, φωτογραφία Μηνά Κωνσταντίνου, Ομάδα Αγαπάμε Κάρπαθο και Κάσο, Facebook, 9/10/2023
  5. 1944-10-07 – Απέρι – Διακήρυξη Επανάστασης, Απελευθέρωσης κ’ Ένωσης με την Ελλάδα, Καρπαθοπαίδεια. Περιέχει το έγγραφο της Διακήρυξης.

1944-10-5 – Κάρπαθος, Μενετές, Αρκάσα

Hits: 85

Νωρίς το πρωί της ημέρας αυτής, αναχωρούν οι τελευταίες δυνάμεις των Γερμανών από την Κάρπαθο.

Αργότερα, την ημέρα αυτή, ξεσπά το Απελευθερωτικό Κίνημα των Καρπαθίων στις Μενετές, Αρκάσα και διαδίδεται στα υπόλοιπα χωριά.

Στο παρακάτω συνέντευξη ο αείμνηστος Γεωργίου Μιχ. Γεωργίου περιγράφει τα γεγονότα της 5ης Οκτωβρίου του 1944 [1].

Πηγές και Αναφορές

  1. 13η Επέτειος της “5ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944”. Αποσπάσματα από την ομιλία του ιατρού Γεωργίου Μιχ. Γεωργίου τον Οκτώβριο του 1957 , Ηλεκτρονική Εφημερίδα Καρπαθιακή, 2021.

1944-10-7 – Απέρι – Διακήρυξη Επανάστασης, Απελευθέρωσης κ’ Ένωσης με την Ελλάδα

Hits: 322

Το κείμενο της «Διακήρυξης της Επανάστασης, Απελευθέρωσης και ‘Ενωσης με την Ελλάδα», φέρει την ημερομηνία 7/10/1944. Για χάρην αναφοράς, θα ονομάζεται εφεξής Α100.
 
Συντάχθηκε  από την Παγκαρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή που είχε εκλεγεί την προηγούμενη μέρα. Συγγραφέας της πιθανότατα ο Χριστόφορος Σακελλαρίδης, δάσκαλος και γραμματέας της Ιεράς Μητρόπολης Καρπάθου και Κάσου [4].
 
Συγκεκριμένα το παρακάτω εδάφιο, υπογραμμίζει την επιθυμία των Καρπαθίων για την Ενωση με την Ελλάδα:
 
… Ο αμιγής Ελληνικός πληθυσμός των νήσων Καρπάθου και Κάσου αμέσως προέβη εις την ενύψωσιν της Ελληνικής σημαίας  και εκήρυξε την ένωσίν του με τα της Μητρός Ελλάδος – πατριωτικαί εκδηλώσεις λαμβάνουσιν χώραν και έξαλλος ενθουσιασμός διαπνέει απ’ άκρου εις άκρον τας νήσους Κάρπαθον και Κάσον, δια την εκπλήρωσιν του προαιωνίου υμών πόθου.
Απόσπασμα από την διακήρυξη της Επανάστασης, Απελευθέρωσης και Ένωσης με την Ελλάδα, το 1944
 
Η  επιστολή φέρει 53 υπογραφές αντιπροσώπων από την Κάρπαθο και την Κάσο, κάτι που την καθιστά  νομικό και πολιτικό τεκμήριο ως προς τις επιθυμίες των Καρπαθίων και Κασίων κατοίκων. Η (επικείμενη) συμφωνία παράδοσης των Ιταλικών αρχών καθιστά τη κυριαρχία των Καρπαθίων νομικά ισχυρό.
 
Ο γραφικός χαρακτήρας ανήκει στον Γραμματέα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου, Χριστόφορο Σακελλαρίδη, ο οποίος πιθανολογείται και ως ο κύριος συγγραφέας της επιστολής. Η επιστολή γράφτηκε και στα Γαλλικά και στάλθηκε με την αποστολή του πλοιαρίου “Κάρπαθος” (γνωστό ως Ιμακολάτα) που αναχώρησε στις 10-10-1994 από το Φοινίκι [3].
 
Η επιστολή συμπεριλαμβάνει και τη Σφραγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου και πιθανότατα συνετ΄άχθη και υπογράφηκε στα γραφεία της Μητροπόλεως [3].
 

Οι 53 υπογράφοντες

Μια που μερικές υπογραφές δεν είναι ευανάγνωστες, παραθέτουμε εδώ τα ονόματα όλων που υπέγραψαν  κατά σειρά των τριών στηλών από αριστερά προς τα δεξιά:

Χριστόφορος Φρ. Σακελλαρίδης (Γραμματέας Ι. Μητροπόλεως)

Στήλη 1η αριστερά
Εμμ. Καραγ(ιαννάκης)
Εμμανουήλ Περσελής,
αγνωστος,
Γεώργιος Μ. Λαμπρινός,
Ιωάννης Μ. Οικονομίδης,
Δρ. Κωνσταντινίδης,
Φραγκίσκος Οικονομίδης ιατρός,
Α. Μανωλακάκης, Αρχιερατικός Επίτροπος,
Ν. Οικονόμου,
(Η Επιτροπή,)
Δρ. Ε. Σταματάκης,
Εμμανουήλ Κουτλάκης,
Εμμανουήλ Βασιλαράς,
Ιωάννης Σταυρούλης,
Εμμανουήλ Βασιλογιώργης,

Στήλη 2η κέντρο
Ιωάννης Γιαννάκης,
Δημήτριος Καπετανάκης,
Φραγκίσκος Σακελλαρίδης ιατρός,
Λογοθέτης Διακίδης,
Νικόλαος Β. Ορφανίδης,
Ιωάννης Ν. Κόνσολας,
Γεώργιος Λοϊζος ιατρός,
Βασίλιος Μ. Οικονομίδης,
Βασίλιος Γεραπετρίτης,
Γεώργιος Μαρής,
Εμμανουήλ Μ. Σπανίδης,
Γεώργιος Ε. Σακελλιάδης,
Γεώργιος Γιαννόπουλος,
Ιωάννης Οθείτης,
Αντωνιος Χατζηαντωνιάδης ιερέας,
Γεώργιος Μ. Καμαράτος,
Ιωάννης Κ. Παζαρτζής,
Νικόλαος Βασιλαράκης,
Μηνάς Πρωτοψάλτης,

3η Στήλη Δεξιά
Δρ. Μηνάς Χαλκιάς ιατρός,
Αντώνης Ασλανίδης,
Νίκος Οικονομίδης,
Ν. Πραξούλης,
Μιλτιάδης Μαντινάος,
Εμμ. Λ. Πρωτοψάλτης,
Εμμανουήλ Γ. Κρητσιώτης,
Σπύρος Ρουμελιώτης,
Μιχαήλ Λαγωνικός,
Κώστας Ε. Ταβερνάρης,
Εμμανουήλ Ν. Αλεξίου,
Γ.Ε. Ορφανός,
Μ. Οικονομίδης ιατρός,
Θεόφιλος Λαγωνικός,
Μηνάς Γεωργιάδης,
Ν. Σα…,
Αντώνης Μαστρογιάννης.

Η σπουδαιότητα του Εγγράφου Α100

Η αποστολή μετέφερε στην Ελληνική κυβέρνηση τη διακήρυξη της επανάστασης, απελευθέρωσης και Ένωσης με την Ελλάδα, Καρπάθου και Κάσου.

Υπογεγραμμένη από 53 αντιπροσώπους των νησιών έχει τη μορφή άτυπου δημοψηφίσματος, που τόσες φορές αρνήθηκαν οι κατακτητές. Συνοδευόμενη από την επικείμενη υποταγή των Ιταλικών στρατευμάτων στην Καρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή (το πλοιάριο αναχώρησε μετά την υπογραφή της αρχικής συμφωνίας με τους Ιταλούς), κατοχυρώνει πολιτικά και νομικά το αίτημα του λαού. Ταυτόχρονα αιτείται τη συνδρομή των συμμάχων με τρόφιμα και εφόδια στον εξαθλιωμένο λαό των νησιών.

Άσχετα με την έκβαση των τότε γεγονότων (η Άγγλοι σύμμαχοι αγνόησαν τη διακήρυξη και δεν παραχώρησαν αμέσως την Κάρπαθο και Κάσο στην Ελληνική Κυβέρνηση), η πράξη των επαναστατών περιέχει θάρρος και διορατικότητα. Οι ηγέτες της Επανάστασης της Καρπάθου έπραξαν εκείνο που τους επέβαλαν οι προαιώνιοι πόθοι του λαού των νησιών.

Το έγγραφο

Παρατίθεται ως έχει, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους:

https://www.karpathos.net/wp-content/uploads/2014/06/karpathos-1944-A100.pdf

Πηγές και Παραπομπές

  1. Ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται στον παρακάτω σύνδεσμο ως A100
  2. Σχετικά λήμματα με την Επανάσταση της Καρπάθου στις ετικέτες: 1944
  3. 1944-10-10 – Φοινίκι – Αποστολή στην Αλεξάνδρεια, λήμα στην Καρπαθοπαίδεια
  4. Ο γραφικός χαρακτήρας του κειμένου καθώς και η γλωσσική του δομή παραπέμπουν στο Χριστόφορο Σακελλαρίδη.
  5. Η Κάρπαθος στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Βιβλίο του Μανώλη Κασώτη

Πλατεία Μητροπόλεως, Απέρι

Hits: 255

Στο σημείο αυτό βρισκόταν το κτήριο της παλαιάς Μητροπόλεως, όπου συντάχτηκε και υπογράφτηκε το ψήφισμα των Καρπαθίων για την διακήρυξη της Επανάστασης, της Απελευθέρωσης και της Ένωσης με την Ελλάδα, στις 10 Οκτωβρίου του 1944 [1]. Το κείμενο υπογράφτηκε από 50 και άνω αντιπροσώπους Καρπάθου και Κάσου [2] και στάλθηκε με ειδική αποστολή στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καϊρου με σκοπό την πληροφόρηση των συμβάντων του 1944, αλλά και την κατοχύρωση του επιθυμίας των Καρπαθίων, της Ένωσης με την Ελλάδα.

Απόσπασμα εγγράφου για τη Διακήρυξη της Επανάστασης της Καρπάθου και της Ένωσης με την Ελλάδα.

Αναφορές

  1. Το αυθεντικό έγγραφο της Διακήρυξης της Απελευθέρωσης Καρπάθου και Κάσου και της Ενωσης τους με την Ελλάδα (Α100). Από την  Παγκαρπαθιακή Επιτροπή προς την Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο. Ακολουθούν πάνω από 50 υπογραφές των αντιπροσώπων [7-10-1944].
  2. Κάρπαθος – Οκτώβριος 1944: το αίσιον τέλος μιας μεγάλης διαδρομής 
  3. 53 Καρπάθιοι και Κάσιοι υπογράφουν την Ένωση με την Ελλάδα!, σχετικό άρθρο από το karpathos.net