Author: Karpathos Net

1944-10-05 – Επανάσταση της Καρπάθου

Views: 140

Η Επανάσταση της Καρπάθου

Η επανάσταση της Καρπάθου αποτέλεσε συγκροτημένη προσπάθεια των κατοίκων της Καρπάθου να αποτινάξουν τον Ιταλικό ζυγό, τον Οκτώβρη του 1944, καθώς τα γερμανικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Κάρπαθο αφήνοντας πίσω 250 περίπου οπλισμένους και γυμνασμένους Ιταλούς στρατιώτες.

Μνημείο της Επανάστασης της Καρπάθου, Μενετές

Η επανάσταση ξεκίνησε από τις Μενετές στις 5-Οκτωβρίου-1944 όπου οι κάτοικοι προέβαλλαν σθεναρή αντίσταση στον ιταλό κατακτητή, εξοπλιζόμενοι με όπλα και πολεμοφόδια. Στην εξέγερση τους συμπαραστάθηκαν και κάτοικοι της Αρκάσας.

Η επανάσταση οδήγησε στη συγγραφή «επαναστατικού μανιφέστου» υπό τη μορ΄φή πατριωτικής επιστολής (7/10/1944) που στάλθηκε με πλοιάριο στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που βρισκόταν στο Κάϊρο (10/10/1944). Η επιστολή αυτή  εξέφραζε επίσης και την επιθυμία του Καρπαθιακού λαού να ενωθεί με στο ελληνικό κράτος, εκπληρώνοντας το πρωαιώνιο πόθο των κατοίκων του. Έφερε μάλιστα 53 υπογραφές επιφανών  Καρπαθίων και Κασίων, από όλα τα χωριά, άτυπων αντιπροσώπων των κατοίκων.

Η κατάληξη της επανάστασης ήταν αίσια. Αποφέχθηκαν οι αιματοχυσίες και η αντιπαράθεση με τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, τα οποία μάλιστα οδηγήθηκαν σε συνθηκολόγηση και υπέγραψαν σύμφωνο παράδωσης.

Η επιστολή έφτασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, παραδόθηκε στην Ελληνική κυβέρνηση και στους συμμάχους, και προκάλεσε την άμεση ανταπόκριση των συμμαχικών δυνάμεων. Τα συμμαχικά πλοία «Τερψιχόρη» και «Κλήβελαντ» κατέπλευσαν στην Κάρπαθο και Κάσο, μετέφεραν συμμαχικά στρατεύματα και εφόδια, ενώ οι Βρετανικές δυνάμεις ανέλαβαν αμαχητί τη διοίκηση του νησιού.

Η καθιέρωση της τοπικής εθνικής εορτής

Με το ΦΕΚ 46/11-3-1969 καθιερώνεται  η 5η Οκτωβρίου 1944, ως τοπική εθνική εορτή της Καρπάθου.

Τα κυριώτερα γεγονότα των ημερών

  • 5η Οκτωβρίου 1944, η ημέρα έναρξης της Επανάστασης στις Μενετές, όπου οι κάτοικοι εξεγέρθηκαν αμφισβητώντας την Ιταλική κυριαρχία της Καρπάθου. Συνέβαλαν και οι κάτοικοι της Αρκάσας.
  • 6η Οκτωβρίου 1944, Συγκρότηση στο Απέρι της Παγκαρπαθιακής Διοικητικής Επιτροπής – Συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής Πυλών.
  • 7η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή στο Απέρι από τους Εκπροσώπους των Καρπαθίων και Κασίων του μηνύματος με το οποίο απευθύνονταν στην Εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και κήρυσσαν την Ένωση των δυο νησιών με τη μητέρα Ελλάδα.
  • 8η Οκτωβρίου 1944, Ύψωση της Ελληνικής σημαίας από τους Ολυμπίτες – Διοργάνωση Πανηγυρικών Τελετών για την Πρώτη Ημέρα Ελευθερίας της ιστορικής κοινότητας.
  • 9η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή της “Ενδιάμεσης Συμφωνίας Παραδόσεως” των Ιταλών στο Απέρι – Διορισμός Επιτροπής Πληρεξουσίων Κοινότητας Βωλάδας.
  • 10η Οκτωβρίου 1944, Αναχώρηση της Αποστολής Σωτηρίας των Επαναστατημένων Καρπαθίων με το σκάφος «ΚΑΡΠΑΘΟΣ» (“IMMACOLATA”) από το Φοινίκι με προορισμό την Αίγυπτο – Συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής Μεσοχωρίου.
  • 11η Οκτωβρίου 1944, Υπογραφή του “Οριστικού Συμφώνου Παραδόσεως” των Ιταλών στο Απέρι.
  • 12η Οκτωβρίου 1944, Αφοπλισμός της Φινάτσας του Διαφανιού και της Καραμπινιερίας της Ολύμπου από Επαναστατικό Απόσπασμα – Συγκρότηση της Επαναστατικής Επιτροπής Ολύμπου.
  • 13η Οκτωβρίου 1944, Συγκρότηση δύο παράλληλων Επαναστατικών Επιτροπών στα Σπόα.
  • 14η Οκτωβρίου 1944, Άφιξη της “Επταμελούς Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων” στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
  • 16η Οκτωβρίου 1944, Αναχώρηση των Βρετανικών πολεμικών πλοίων “Τερψιχόρη” και “Κλήβελαντ” από την Αλεξάνδρεια για την παραλαβή των ήδη απελευθερωμένων νήσων Καρπάθου και Κάσου.
  • 17η Οκτωβρίου 1944, Άφιξη των συμμαχικών πλοίων στα Πηγάδια της Καρπάθου και στο Φρυ της Κάσου – Αποβίβαση συμμαχικού στρατιωτικού αγήματος – Παραλαβή των παραδοθέντων Ιταλών της Κάτω Καρπάθου και της Κάσου.
  • 18η Οκτωβρίου 1944, Προσέγγιση του “Κλήβελαντ” στο Διαφάνι και παραλαβή των υπολειπόμενων Ιταλών αιχμαλώτων της Ολύμπου – Επιστροφή των συμμαχικών πλοίων στην Αίγυπτο.

Σχετικά λήμματα για την Επανάσταση της Καρπάθου

Τραγούδια και Σκοποί από τα Χωριά της Καρπάθου, Βιβλίο

Views: 69

Βιβλίο του Μανώλη Σοφίλλα που καταγράφει σε Βυζαντινή σημειογραφεία 118 τραγούδια και σκοπούς της Καρπάθου. Κυκλοφόρησε το 2021.

Συνοδεύεται από ψηφιακό δίσκο με εκτελέσεις των σκοπών και των τραγουδιών, καθώς και βίντεο με παράλληλη συσχέτιση των σκοπών με τη βυζαντινή τους γραφή.

 

*** λήμμα υπό συγγραφή ****

Σκοπός 1ος: Πεύκος – Καρπάθου (Πε)

Views: 68

Ο Σκοπός «πεύκος» τραγουδιέται σε όλη την Κάρπαθο, και αποτελεί δημοφιλή τρόπο για να ξεκινήσει το γλέντι. Φημολογείται ότι σχετίζεται με τη μαντινάδα [1]:

Στο πεύκο το καλιωτό, απού ‘ναι στη Πατέλλα,
εκεί θε να σε καρτερώ, κι όποτε θέλεις έλα.

Παρόμοιες μαντιν΄άδες παραλλαγές αυτής απαντώνται σε όλη σχεδόν την Κάρπαθο. Με τον ίδιο τίτλο υπάρχουν και άλλοι σκοποί στα νησιά της ελλάδας.

Ο πεύκος (οι Καρπάθιοι προτιμούν να τον αποκαλούν σε αρσενικό γένος αντί για το ουδέτερο «το πεύκο») βρίσκεται σε αυθονία στα δάση της Καρπάθου. Μερικές φορές, το συνήθως πλούσιο φύλλωμα και το χαμηλο ύψος τον κάνει να μοιάζει με καλύ(β)α και γιαυτό αναφέρεται ως καλιωτός (καλυ(β)ωτός).

Λένε πως όταν καθήσει κανείς στη ρίζα του ίσως ακούσει το σκοπό αυτό στον άνεμο που περνά μέσα από τα φύλλα του.

Η Πατέλλα είναι δασόφυτη περιοχή της Καρπάθου στην περιοχή της πρωτεύουσας Πηγάδια, κοντά στην εκκλησία της Αγ. Κυριακής.

Περισότεροι σκοποί στη σχετική ετικέτα σκοποί

Πηγές και Αναφορές:

  1. Προφορική μαρτυρία του δασκάλου Ι. Τσέρκη από την Όλυμπο (Διαφάνι, 2023).

Εκλογές : Εθνικές – Περιφεριακές και Δημοτικές

Views: 48

Περιφεριακές και Δημοτικές Εκλογές 8/10/2023

Εθνικές Εκλογές – 2023

Τα Ακριτικά μου, Βιβλίο, 2019

Views: 60

Βιβλίο με τίτλο: «Τα Ακριτικά μου», Βιβλίο του Ηλία Εμμ. Βασιλαράς εκδόθηκε το 2019. Περιέχει «ακριτικά τραγούδια» με σύγχρονη θεματολογία, όπως την την Ιταλοκρατία, την Επανάσταση της Καρπάθου, τη Κυπριακή τραγωδία του 1974, κ.λ.π. Συνοδεύεται από ψηφιακό δίσκο στον οποίο Καρπάθιοι απαγγέλλουν με την τοπολαλιά του χωριού τους τα ποιήματα του Ηλία.

Άρθρο υπό συγγραφή

Πλατεία της «μέσα βρύσης», Απέρι

Views: 76

Άρθρο υπό συγγραφή.

Η πλατεία της μέσα βρύσης αποτελούσε το κέντρο της κοινωνικής και εμπορικής ζωής του Απερίου, στις αρχές του 20ου αιώνα.

Στο σημείο αυτό εξελίχθηκε και κορυφώθηκε μια από τις πρώτες εκδηλώσεις αντίστασης των Απεριτών εναντίον της Ιταλικής Κατοχής, τον Αύγουστο του 1922.

Καφενείο «Η Ελευθερία», Απέρι

Views: 32

*** το λήμμα βρίσκεται υπό συγγραφή ****

Το Καφενείο η Ελευθερία εν λειτουργία, στις αρχές του 2000 (λαογραφικό αρχείο Απερίου, Συλλογή Μ. Τσαγκάρη — FAA-MMTA1121)

Το Καφενείο «Η Ελευθερία» λειτούργησε για πολλά χρόνια στο Απέρι από τον Ηλία Σταματιάδη (γνωστό ως παπα-ηλία) και βρίσκεται στην επαρχιακό οδό Απερίου Βωλάδος, στη συνοικία Βαλαντού.

Το καφενείο αποτελείται από δίχωρο και δίπατο κτίσμα στα δεξιά του δρόμου, παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Μέσα στο κτήριο ανέβλυζε πηγή νερού η οποία το διέσχιζε και κατέληγε σε εξωτερική πηγή στην άλλη πλευρά του δρόμου (Κυρκαλού).  Η πηγή αυτή αναβλύζει και μέχρι σήμερα.

Απέναντι από το καφενείο υπάρχει η «καλύβα το παπαηλία», υπαίθριος χώρος στο επίπεδο του δρόμου με πλευρικά καθίσματα και σκίαση από κληματαριά. Στο χώρο αυτό πραγματοποιήθηκαν αναρίθμητα γλέντια, ενώ αποτελούσε δημοφιλή χώρο του καφενείου τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το προκλητικό προς τους κατακτητές όνομα «Η Ελευθερία», δε φάνηκε να  προβλημάτισε, εν τω μέσω της Ιταλικής κατοχής. Ταυτόχρονα αποτελούσε αφορμή για τους υπόδουλους Καρπαθίους να χρησιμοποιούν τη λέξη «ελευθερία», όπως άλλωστε έκαναν με τα ονόματα Ελευθέριος–Λευτέρης και Ελευθερία. Το ίδιο συνέβαινε με την ευχή «καλή λευτεριά» που δήθεν έδιναν σε εγγύους!

Στο καφενείο αυτό κατά τα γεγονότα της Επανάστασης της Καρπάθου το 1944, υψώθηκε η ελληνική σημαία και οι πατριώτες ορκίστηκαν πίστη σε αυτή. Εκεί επίσης έγινε πατριωτικό γλέντι την 5η Οκτωβρίου 1944 υπό τον ήχο χειροβομβίδων, όταν η απελευθέρωση της Καρπάθου ήταν ορατή, παρόντος και του αρχηγού της Ιταλικής Διοίκησης Αμεντούνι [1].

Πηγές και Αναφορές

1, Η 5η Οκτωβρίου στο Απέρι, Ηλεκτρονική Εφημερίδα Ομόνοια, Φύλλο 74, 2022. Άρθρο Μιχ. Μικρού-Μικροπανδρεμένου

Ο Μελισμένος Λόγος (2009), Βιβλίο

Views: 69

Εξώφυλλο «Μελισμένου Λόγου» του Νικολάου Εμμ. Πρεάρη (2009)Βιβλίο του Νικολάου Εμμ. Πρεάρη, που εκδόθηκε από το ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΟΛΥΜΠΙΤΩΝ ΚΑΡΠΑΘΟΥ «Η ΔΗΜΗΤΡΑ» το 2009. Συγχρηματοδοτήθηκε από την Αδελφότητα Ἁπανταχοῦ Ὀλυμπιτῶν Καρπάθου «Ἡ Δήμητρα», Ἐπαρχεῖο Καρπάθου – και Ηρωϊκής Νήσου Κάσου και Κοινότητα Ὀλύμπου Καρπάθου. Συνοδεύεται από ηχητικό και οπτικό υλικό.

Καταγράφει : «τραγούδια καί σκοποί τῆς Ὀλύμπου Καρπάθου σέ σημειογραφία εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς».

Όπως γράφεται στο εισαγωγικό σημείωμα:

«Βασικός σκοπός συγγραφῆς τῆς παρούσης ἐργασίας ὑπῆρξεν ἡ μεταφορά στό πεντάγραμμο ὅλων τῶν σκοπῶν καί τραγουδιῶν, πού διασώζονται καί τραγουδιοῦνται στό χωριό μας, τήν Ὄλυμπο.

Ἡ λέξις – ὅρος, «σκοπός», ἀναφέρεται στίς μελωδίες μέ τίς ὁποῖες τραγουδιοῦνται οἱ δίστιχες συνθέσεις, δηλ. οἱ μαντινάδες. Ἡ λέξις – ὅρος, «τραγούδι», ἀναφέρεται στίς μελωδίες μέ τίς ὁποῖες τραγουδιοῦνται πολύστιχες συνθέσεις, δηλ. τά τραγούδια. Ὅμως, ἀπό ἀπόψεως μουσικῆς δομῆς καί οἱ μελωδίες τῶν τραγουδιῶν χαρακτηρίζονται ὡς σκοποί. Ἔτσι διαβάζουμε («Συρματικός σκοπός», S. BAUD-BOVY ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ, τόμ. Β´, σελ. 225)».

Το βιβλίο συνοδεύεται από εκτελέσεις όλων των σκοπών και τραγουδιών, από ομάδες εργασίας στη Ρόδο και τον Πειραιά σε σύμπακτο δίσκο (CD), καθώς και από Video CD με αποσπάσματα των ηχογραφήσεων.

Συνοδεύεται επίσης από ενδεικτική βιβλιογραφία

Περιεχόμενα

  1. Γενικά – Γάμος
  2. Βαφτίσια
  3. Ευχές
  4. Της αγάπης
  5. Της Πατινάδας
  6. Της Αποκριάς
  7. Διάφορα τραγούδια συνοδεία οργάνων
  8. Τραγούδια χωρίς όργανα
  9. Χοροί
  10. Σελίδες από το Βιβλίο του S. Baud-Bovy
  11. Εκτός του χώρου των διασκεδάσεων

Σκοποί της Καρπάθου

Views: 175

Οι Καρπάθικοι σκοποί είναι σύντομα μουσικά κομμάτια που κυριαρχούν στο γλέντι, ενώ αποτελούν τη βάση της μουσικής συνομιλίας. Οι γλεντιστές και μαντιναδόροι επιλέγουν το σκοπό σύμφωνα με την περίσταση και τραγουδούν δύο ή περισσότερους στοίχους με αυτόν.

Στην Κάρπαθο συναντώνται περισότεροι από 50 σκοποί και κατά άλλους πάνω από 70, που με μερικές παραλλαγές τραγουδιούνται σε όλα τα χωριά. Οι περισότεροι συνοδεύουν τις μαντινάδες και σε κάποιες περιπτώσεις χορεύονται, ενώ μερικοί (συνήθως οι γρήγοροι) μόνο χορεύονται.

Στην καρπαθοπαίδεια παρουσιάζονται σταδιακά μερικοί από αυτούς, με την ετικέτα «σκοποί», με την επιμέλεια της Ομάδας Εργασίας της Apella Nota.

Πολλοί ερευνητές και μελετητές έχουν ασχοληθεί με την καταγραφή των σκοπών, όπως οι παρακάτω (αναφέρονται ενδεικτικά):

  1.  O Samuel Baud-Bovy, στο βιβλίο του La chanson populaire grecque du Dodécanèse, Paris, κατέγραψε στο ευρωπαϊκό πεντάγραμμο τη Μουσική της Δωδεκανήσου και της Καρπάθου το 1935 [1]
  2. Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου, (Brandl, R. M. Reinsen D., 1992) [2]
  3. Ο Νίκος Πρεάρης κατέγραψε επίσης τους σκοπούς της Ολύμπου της Καρπάθου στο έργο του  «Μελισμένος Λόγος» [4].
  4. Ο Μανώλης Ι. Σοφίλας παρουσιάζει 118 σκοπούς και τραγούδια στο βιβλίο του «Τραγούδια και Σκοποί από τα χωριά της Καρπάθου» [5].
  5. O John Chalkias στο κανάλι του στο youtube παρουσιάζει ένα αυξανόμενο αριθμό από σκοπούς, που σήμερα φτάνουν τους 42 [6].

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΚΟΠΩΝ ΚΑΡΠΑΘΟΥ

Μια πρώτη προσπάθεια να τις απαριθμήσουμε βρίσκεται στον παρακάτω πίνακα που συνεχώς εμπλουτίζεται και βελτιώνεται:

Α/ΑΤύποςΣύμβολοΚΑΡΠΑΘΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣΤοπικό όνομαΤόποςΛήμα στην ΚαρπαθιοπαίδειαΣχόλια
1ΣκοπόςΑλΑλέντιΣκοπός από την Κάσο
2ΣκοπόςΑπΑπερίτικος
3ΣκοπόςΑρΑρκασιώτικος
4ΣκοπόςΒαΒασιλαρά (του)
5ΣκοπόςΒοΒοσκίστικοςΤης Μαριγώς του Λαχανά
6ΣκοπόςΒωΒωλαδιότικος
7ΣκοπόςΓιΓιαγκούσικος
8ΣκοπόςΖιΖιμπούλι
9ΣκοπόςΚρΚρητικός
10ΣκοπόςΜεΜενετιάτικος
11ΣκοπόςΜηΜήλο της Μηλιάς
12ΣκοπόςΜπΜπλού ΜαρένΣκοπός από την Κάσο
13ΣκοπόςΜωΜωρό
14ΣκοπόςΝυΝύχτας
15ΣκοπόςΟθΟθείτικος
16ΣκοπόςΟλΟλυμπίτικος
17ΣκοπόςΠεΠεύκος
18ΣκοπόςΠιΠισωμέρι
19ΣκοπόςΚαΚαπετάνιου (του)
20ΣκοπόςΠκΠαύλου Κομνηνού (του)
21ΣκοπόςΧαΧατζηγεωργίου (του)
22ΣκοπόςΧοΧογλακούλια
23ΣκοπόςΓαΓιάγκου (του)
24ΣκοπόςΓιΓιοσμαράκι (το)
101ΧορόςΣΥΣυρτόςΑργός
102ΧορόςΖΕΖερβόςΑργός
103ΧορόςΣΥΣυρματικόςΑργός
104ΧορόςΠΧΠάνω ΧορόςΓρήγορος
105ΧορόςΟΣούσταΓρήγορος
106ΧορόςΠΕΠεντοζάληςΚρητικός Χορός που τελευταία συνοδεύει τους Καρπάθικους χορούς
Ένας κατάλογος των σκοπών της Καρπάθου, που βρίσκεται σε εξέλιξη

Σκοποί στην Καρπαθοπαίδεια

… όλο και αυξάνουν …. θα τις βρείτε στην ετικέτα: σκοπός

Δείγματα Σκοπών της Καρπάθου

Πεύκος (Πε)

Σκοπός Βοσκίστικος (Βο)

 

Σκοπός της Νύχτας (Νυ)

 

Αναφορές και Πηγές

  1. Samuel Baud-Bovy, La chanson populaire grecque du Dodécanèse, Paris, 1936, karpathopedia
  2. Η λαϊκή μουσική του νησιού της Καρπάθου – Βιβλίο (Brandl, R. M. Reinsen D., 1992)
  3. Ο Λόγος των Καρπαθίων για το Γλέντι , ΕΡΚΕΤ  (Ερευνητικό Κέντρο Ελληνικού Τραγουδήματος).
  4. Μελισμένος Λόγος, Νικολάου Εμμ. Πρεάρη, 2009
  5. Τραγούδια και Σκοποί από τα Χωριά της Καρπάθου, Μανώλης Ι. Σοφίλας, 2021
  6. Σκοποί της Καρπάθου, John Chalkias https://www.youtube.com/@amanamanism
  7. Πολιτιστικό πρόγραμμα, γενικο λυκειο απεριου καρπαθου, εκπαιδευτική εργασία, Γενικό Λύκειο Απερίου Καρπάθου, 2017-2018

Καφενείο «Η Τερψιθέα» – Απέρι

Views: 329

1950-1951

Το καφενείο «Η Τερψιθέα» βρίσκεται στο Απέρι της Καρπάθου, στο κέντρο του χωριού, δίπλα στην Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της  Κοίμησης της Θεοτόκου, το «Χρύσειο Μέγαρο», και το σχολικό συγκρότημα.

Το αρχικό κτήριο, επηρεασμένο από μικρασιάτικη αρχιτεκτονική, αποτελείται από κεραμοσκεπή, σκιαζόμενα μπαλκόνια, δικτυωτό κιγκλίδωμα, και χαρακτηριστικές λεπτές ξύλινες κολώνες. Το πάνω επίπεδο στέγαζε το καφενείο με ξύλινο πάτωμα, ενώ το κάτω επίπεδο την κατοικία του καταστηματάρχη. Απέναντι του βρισκόταν το καφενείο του Ματσάκη, και λίγο πιο κάτω ένα όμοιο καφενείο του Καφετζιδάκη, ο «Επίγειος Παράδεισος».

Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1883 (σύμφωνα με την πινακίδα του). Αρχικά ανήκε στην οικογένεια Κωστή Σακελλαρίδη, και αγοράστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Εμμανουήλ Μιχαήλ Τσαγκάρη [1]. Η οικογένεια  Τσαγκάρη μετανάστευσε στην Κάρπαθο  από την Κρήτη την εποχή του 1821, καταγόμενη  πιθανότατα από τα Σφακιά Χανίων.

Μέχρι και το 1947 περίπου το λειτουργούσε ο Μιχαήλ Δημ. Τσαγκάρης, που ακολούθως παρέδωσε τα ηνία στο γιό του Εμμανουήλ που μόλις είχε επιστρέψει από την Αμερική. Εκείνος με τη σειρά του το επέκτεινε και του έδωσε τη σημερινή του μορφή με την προσθήκη νέας τσιμεντένιας πτέρυγας και βεράντας (γύρω στο 1950). Την τεχνική σχεδίαση και εκτέλεση εργασιών είχε ο υπομηχανικός Νικόλαος Ν. Παπανικήτας.

To 2001 ανακαινίστηκε από τον Μιχαήλ Εμμ. Τσαγκάρη όπου έγιναν εξωτερικές παρεμβάσεις στα παράθυρα της νέας πτέρυγας και προσετέθη σκίαστρο στο μπαλκόνι. Από το 2001-2004 λειτούργησε ως πιτσαρία (“Four Seasons”, με το Νίκο Διακομιχάλη), ενώ από το 2004-2016 ως καφεζυθεστιατόριο με το Γιώργο Τονίδη.

2023

Το καφενείο αποτέλεσε  διαχρονικά κέντρο συνεύρεσης και κοινωνικών εκδηλώσεων. Φιλοξένησε αρραβώνες, βαφτίσεις, γλέντια, συλλογικές συσκέψεις και συνεστιάσεις. Εκεί μοιραζόταν η ταχυδρομική αλληλογραφία, προβάλλονταν κινηματογραφικές ταινίες (επί εποχής Γιάννη Χρυσαφίνη), εκφωνούνταν προεκλογικές  ομιλίες ενώ το ραδιόφωνο της «Deutsche Welle» ακούγονταν ανελλιπώς την εποχή της δικτατορίας.

Επί Ιταλοκρατίας, η Ιταλική διοίκηση έκλεισε το Καφενείο, προφασιζόμενη τη διεξαγωγή σε αυτό αντι-ιταλικών συσκέψεων, συζητήσεων, ακόμη και γλεντιών με καυστικές για το καθεστώς μαντινάδες [2]. Παρόλες τις αντιδράσεις των ιδιοκτητών και της κοινότητος, η επιχείρηση παρέμεινε κλειστή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Στη συνέχεια, το Καφενείο παρέμεινε ένα ορόσημο του Απερίου και λειτούργησε περιστασιακά φιλοξενώντας γλέντια, εκδηλώσεις και ζωντανές ηχογραφήσεις καρπαθιακής μουσικής.

Από τον Ιανουάριο του 2024 το καφενείο λειτουργεί  με τον τίτλο «Το Παραδοσιακό»  ως παραδοσιακό καφενείο, ψητοπωλείο  και εστιατόριο, από το Γιώργο Ούκα και τη Δήμητρα Ζαβόλα [9].

Ιστορικά ορόσημα με επίκεντρο το Καφενείο «Τερψιθέα»

Ως κεντρικό καφενείο του χωριού ήταν ανέκαθεν στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής του Απερίου. Παραθέτουμε επιλεκτικά μερικά ιστορικά συμβάντα που σχετίζονται με αυτό.

1922: Γεγονότα αντίστασης κατά της ιταλικής απογραφής

Στις 24 Αυγούστου του 1922 επιχειρήθηκε απογραφή πληθυσμού στην Ιταλοκρατούμενη Κάρπαθο. Οι Καρπάθιοι αντιλαμβανόμενοι τα κίνητρα των κατακτητών, αντέδρασαν βίαια στην απογραφή με αποτέλεσμα να γίνουν επεισόδια σε όλα σχεδόν τα χωριά του νησιού [4]:

Στη βροντώδη φωνή του αξιωματικού «εφ’ όπλου λόγχη» ο κόσμος ξέσπασε σε σφυρίγματα και γιουχαΐσματα. Οι Ιταλοί προχωρούν με αργό βάδισμα προς τη γέφυρα της βρύσης και ανεβαίνουν τα σκαλιά των καφενείων Ματσάκη και Τσαγκάρη, και από εκεί προς τη Μητρόπολη. Στο κάθε καφενείο μπαίνουν έξι στρατιώτες.

Ολόκληρο το σχετικό άρθρο στην Εφημερίδα «Ομόνοια»: https://efimeridaomonia.wordpress.com/2022/08/24/1922-08-aperi/

1929: Το φερμάνι της Καθαροδευτέρας

Ο αείμνηστος Λάμπρος Ι. Σταματιάδης αποφάσισε να εκφωνήσει το «Φερμάνι της Καθαροδευτέρας» και όπως περιγράφει ο ίδιος:

Από τα γέλια και τις φωνές δεν άκουσα την απάντηση του καλοκάγαθου παπά που με παρακολουθούσε με ειρωνικό ύφος. Καβαλάρης, ή μάλλον καβαλάρισσα, στ’ αφηνιασμένο από τον τρόμο γαϊδουράκι, και με τη συνοδεία μικρών και μεγάλων, αρσενικών και θηλυκών, χωριανών και ξενοχωριανών, έφθασα στη μέση της αυλής του Τσαγκάρη, και αφού ζήτησα ησυχία, άρχισα να απαγγέλλω…
Το φερμάνι δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Ομόνοιας σε σχετικό άρθρο [3]:

1946: Εορτασμός της Καθαροδευτέρας

Όπως περιγράφεται στο  Δελτίο της Ομόνοιας Αμερικής (1946):

Φεβρουάριος 1946. 1η σελίδα. με τίτλο Αποκρηάτικαι Καρπαθιακαί Εθιμοτυπίαι:
Λίαν ενδιαφέρουσαι τυγχάνουν εις το Απέρι αι Απόκρεω όπου λαμβάνει χώραν και το ψευτοδικαστήριον της Καθαράς Δευτέρας. συνήθως εις το καφενείον του Κωστή Σακελλαρίδη (νυν Εμμ. Τσαγκάρη), όπου η συγκέντρωσις του πλήθους από όλες τις συνοικίες του Απερείου και την γειτονική Βωλάδα και άλλους πλησίον δήμους και την κατά την περίοδον αυτήν ανθισμένην αμυγδαλιά,  που ευρίσκεται εις την αυλήν του ιστορικού καφενείου [7].

1976: Διαμαρτυρία των κατοίκων του Απερίου για τη δέσμευση του νερού του Μερτώνα

Έξω ακριβώς από το καφενείο «Τερψιθέα» στήθηκε συμβολικό οδόφραγμα για να εκφράσει τη διαμαρτυρία των κατοίκων στην απόφαση για τη δέσμευση του συνόλου σχεδόν της υδάτινης παραγωγής των δύο πηγών του Μερτώνα. Απόφαση που πάρθηκε χωρίς καμμιά ιδιαίτερη μέριμνα για την καλλιέργεια της πηγής, για βελτιωτικά έργα ύδρευσης, για αποζημιώσεις των επηρεαζομένων ιδιοκτησιών, αλλά και χωρίς επίσημη τεχνικ΄η μελέτη του έργου ούτε και των επιπτώσεών του. Στο καφενείο πραγματοποιήθηκαν πολλές διασκέψεις των κατοίκων για τον αγώνα τους [8].

Δεκαετία του 1970-80: Κινηματογράφος Χρυσαφίνη

Το καφενείο φιλοξένησε τις προβολές του κινηματογράφου του αείμνηστου Μιχάλη Χρυσαφίνη, που επί σειρά ετών ήταν η μοναδική σχεδόν ψυχαγωγία των κατοίκων της Καρπάθου. Η έλευση της τηλεόρασης στα μέσα της δεκαετίας του ’80 έδωσε τη χαριστική βολή στον κινηματογράφο [8].

Άλλες εκδηλώσεις

Στο καφενείο αυτό πραγματοποιήθηκαν πάμπολες εκδηλώσεις και δραστηριότητες, όπως [8]:
  1. Διανομή αλληλογραφίας ΕΛΤΑ
  2. Συνεστιάσεις για Γάμους, Αρραβώνες και Βαφτίσια
  3. Συνεδριάσεις συλλόγων και φορέων
  4. Ομιλίες πολιτικών υποψηφίων
  5. Καρπαθιακά γλέντια — ηχογραφήσεις

Πηγές και Αναφορές

  1. Αφηγήσεις του Εμμανουήλ Μιχ. Τσαγκάρη (1990) και του Μιχαήλ Εμμ. Τσαγκάρη (2010).
  2. Ανέκδοτο αρχείο του Ιατρού Ανδρέα Ηλ. Λάμπρου.
  3. Η φωτογραφία του 1950-51 βρίσκεται στο Λαογραφικό Αρχείο Απερίου Καρπάθου, συλλογή Εμμανουήλ Μ. Τσαγκάρη.
  4. 1922-08-24: Αντίσταση στην Ιταλική Απογραφή, Απέρι, Καρπαθοπαίδεια
  5. Το φερμάνι της καθαροδευτέρας, του Λάμπρου Σταματιάδη, Εφημερίδα «Ομόνοια», 2020, Φύλλο 63.
  6. Αύγουστος του 1922: ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΗ ΝΙΟΤΗ, Εφημερίδα «Ομόνοια»
  7. Δελτίον Ομονοίας Αμερικής,  Φεβρουάριος 1946. 1η σελίδα (πληροφορίες της Βενετίας Σκευοφύλακα)
  8. Ιδιόχειρες σημειώσεις του Μιχαήλ Μ. Τσαγκάρη και της συζύγου του Βασιλείας, 2013
  9. Καφενείο «το παραδοσιακό», Απέρι 2024, Καρπαθιοπαίδεια