Κοινοτικές Βρύσες Απερίου

Views: 723

Οι κοινοτικές βρύσες ευρίσκονταν σε κοινόχρηστους χώρους δίνοντας δωρεάν χρήση νερού από όλους τους κατοίκους της κοινότητας. Αποτελούσαν σημαντικό τμήμα της ζωής του χωριού, προμηθεύοντας με καθαρό νερό τους κατοίκους του την εποχή που το δημόσιο υδρευτικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο. Τα οικήματα του χωριού υδροδοτήθηκαν ξεχωριστά αρκετά μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, τη δεκαετία του ’50.

Χρησιμοποιούμε τον όρο «Κοινοτικές Βρύσες» και όχι «Ιταλικές Βρύσες», για να αναδείξουμε τη χρήση και όχι τη προέλευση τους. Παραμένει πάντως ενδιαφέρον το ότι οι Ιταλοί και Τούρκοι κατακτητές  φρόντισαν, έστω και με επιταγμ΄ένη πολλές φορές εργασία των υποδούλων να βελτιώσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή τους [1], π.χ. όσο αφορά το σημαντικό αγαθό του πόσιμου νερού [2].

Ιστορική Αναδρομή

Αρχικά στο Απέρι υπήρχε μία κοινοτική βρύση που κατασκευάστηκε την εποχή της Τουρκικής κυριαρχίας, αλλά το πότε ακριβώς δεν είναι γνωστό στην περιοχή του πάνω Απερίου [1].  Κατασκευάστηκε  κατόπιν εντολής του ανωτάτου αντιπρόσωπου των Οθωμανών στην Κάρπαθο και το νερό ερχόταν από την πηγή Σισεμέ στην Άσπα.  Στο τέλος, εξαιτίας των καλών πράξεων του προς τους Καρπάθιους, ο συγκεκριμένος εκπρόσωπος των Οθωμανών εξορίστηκε από την Κάρπαθο.

Γενικά πριν την Ιταλοκρατία, οι κάτοικοι του Απερίου μετεφεραν στα σπίτια τους το νερό με στάμνες, από τις ακόλουθες πηγές του χωριού:

      1. Μέσα Βρύση (στο γεφύρι)
      2. Βλύα (Χογλακιά)
      3. Σισεμέ (κάτω από τον Άγιο Αντώνη) στην Άσπα

Πολλές Κοινοτικές βρύσες κατασκευάστηκαν την δεκαετία του 1920-1930, από τους Ιταλούς κατακτητές, την εποχή που τα Δωδεκάνησα κυβερνούσε ο μετριοπαθής Ιταλός Μάριο Λάγκο.  Σκοπός των βρυσών αυτων ήταν να μεταφέρουν ποσιμο νερό σε όλες γειτονιές του χωριού με τη βοήθεια ενός βασικού δικτύου σωληνώσεων από την πηγή της Βλύας. Το εχγείρημα είχε αρκετή τεχνική δυσκολία λόγω της έκτασης του Απερίου και της διαφοράς υψομέτρου μεταξύ των συνοικιών του.

Με την κατασκευή των κοινοτικών Βρυσών επί ιταλοκρατίας,  διευκολύνθηκε η καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού, καθώς πλέον  απέφευγαν την ταλαιπωρία της μεταφοράς νερού στο σπίτι με στάμνες και κουβάδες, διανύοντας μεγάλες συνήθως αποστάσεις.  Συνολικά οι κοινοτικές βρύσες ήταν δεκαπέντε (15), από τις οποίες σώζονται οι δέκα. Όλες έχουν χαρακτηριστική μορφή, με καμπύλες που ακολουθούν την ιταλική αρχιτεκτονική τεχνοτροπία.

Οι Κοινοτικές βρύσες ανά συνοικία

Χογλακιά/Λώροι (3)

Βρύση #1 (ΚΒ1/KB-Χ1):

Κοινοτική βρύση χτισμένη την 10-ετία του 1930 και εξυπηρετούσε τη συνοικία και τους κατοίκους της Χογλακιάς.  Βρίσκεται ανάμεσα στα σπίτια της Σούλας Σαρρή-Χαλκιά και το πατρικό του αείμνηστου Ηλία Ζερβουδάκη.

Βρύση #2 (ΚΒ2/KB-Χ2):

Κοινοτική βρύση χτισμένη την 10ετία του 1930 και εξυπηρετούσε την πάνω γειτονιά της συνοικίας των Λωρών.  Βρίσκεται δίπλα από το σπίτι του Αλέκου  Μικροπανδρεμένου και του Γιάννη Λογοθέτη.  Η συγκεκριμένη βρύση βρίσκεται ακόμα σε λειτουργία, ενώ οι γείτονες έχουν αναρτήσει δίπλα και μία πινακίδα με τη μαντινάδα:

Πιείτε νερό που την πηγή καθίστε αναπαυθείτε,
τούτο το χώρο καθαρό να τον διατηρείτε.

Βρύση #3 (ΚΒ3/KB-Χ3):

Η συγκεκριμένη Κοινοτική βρύση εξυπηρετούσε την κάτω γειτονιά των Λωρών.  Έχει διαφορετική αρχιτεκτονική απ’ τις υπόλοιπες και βρίσκεται απέναντι από την οικία του Γιώργη Χατζηνικήτα τοποθετημένη στον τοίχο.

‘Αης Βασίλης (1)

Βρύση #4 (ΚΒ4/KB-Α1): Είναι η μοναδική Κοινοτική Βρύση που βρίσκεται στον Άγιο Βασίλη και μία απ’ τις μοναδικές που έχουν και γούρνα δίπλα όπου έπιναν τα διψασμένα περαστικά ζώα.

Βαλαντού (1/3)

Βρύση #5 (ΚΒ5/KB-Β1):

Βρίσκονταν ανάμεσα στις οικίες Νίκου Ορφανίδη και Αννίκας Χρυσού.

Στην Βαλαντού μπορεί κανείς να δει από κοντά το παραδοσιακό λιοτρίβι και τους “ναούς” (κανάλια άρδευσης) που διασχίζουν την συνοικία που μέχρι πρόσφατα περνούσε νερό για να ποτιστούν τα αμπέλια και οι κήποι της γειτονιάς. 

Κατηφορίζοντας τα σκαλιά και φτάνοντας στον κεντρικό δρόμο μπορεί κανείς να θαυμάσει το καφενείο “Η Ελευθερία” του “παπά Ηλία” Σταματιαδη με την “Καλύ(β)α” όπου εκεί υψώθηκε  Ελληνική σημαία στα Δωδεκάνησα μετά την απελευθέρωση της Καρπάθου από τον Ιταλικό ζυγό.  Το καφενείο αυτό αντί για βρύση στο εσωτερικό του είχε μία πηγή που ο καφετζής χρησιμοποιούσε για τις καθημερινές του ανάγκες, καφέ, νερό κτλ.

Βρύση #6 (ΚΒ6/KB-Β2):

Η Κοινοτική βρύση στην αυλή της εκκλησίας του Σωτήρος (Του Χριστού) πολύ πιο παλιά βρισκόταν στην αντίθετη πλευρά της αυλής της εκκλησίας και λόγω διαπλάτυνσης που έγινε στην αυλή μετατοπίστηκε στην σημερινή τοποθεσία στον τοίχο της Σοφίας Κ. Μικροπανδρεμένου.  Την χρονιά που γινόταν η διαπλάτυνση της αυλής, οι κάτοικοι θεώρησαν σωστό να μην καταστρέψουν την βρύση αλλά να την μεταφέρουν λίγα μέτρα παρακάτω.  Είναι η μοναδική βρύση απ’ τις τρεις που υπήρχαν στην Βαλαντού που διασώζεται.

Βρύση #7 (ΚΒ7/KB-Β3):

Στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε παλιά μία Κοινοτική βρύση. Βρισκόταν μεταξύ των σπιτιών της Ευδοξίας Διακονή-Χριστοδουλάκη και Άννας Σακελαρίδη.  Μπορεί κανείς να παρατηρήσει τα αυλάκια (ναούς) που περνούσε κάποτε το νερό ερχόμενο από το ποτάμι για να ποτίσουν οι Βαλαντιώτες τους κήπους τους.

Μωρροούς (2)

Στην συνοικία του Μωροού υπάρχουν δύο βρύσες.

Βρύση #8 (ΚΒ8/KB-Μ1):

Η πρώτη βρίσκεται κάτω από το σπίτι της Βάσως Τσαγκάρη και απέναντι από το σπίτι του Μανώλη Πρωτόπαπα.

 

 

 

 

 

 Βρύση #9 (ΚΒ9/KB-Μ2):

Ο επισκέπτης εξερευνώντας την συνοικία θα βρει την δεύτερη βρύση όπου είναι τοποθετημένη πλησίον της οικίας Μαρίκας και Γεωργίου Μπέρτου που πρόσφατα (2024) αναστηλώθηκε [6].

Ακριβώς απέναντι από την βρύση βρίσκεται ένας βράχος ή αλλιώς “η Πετράκλα”.  Σε αυτή την πέτρα στεκόταν ο ντελάλης και διαλαλούσε τις ανακοινώσεις ή κάποια σημαντική είδηση για να ακούσουν οι κάτοικοι απέναντι.

Σχολικό Συγκρότημα (1)

Βρύση #10 (ΚΒ10/KB-Σ1):

Η συγκεκριμένη βρύση εξυπηρετούσε τις ανάγκες των τριγύρω εγκαταστάσεων, σχολικά κτίρια εκκλησιαστικό μέγαρο, Μητρόπολη.

Μπορεί κανείς να επισκεφτεί τον χώρο και να δει από κοντά:

  1. Το Ενιαίο Λύκειο Καρπαθου, το Γυμνάσιο, το Δημοτικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο.
  2. Ακριβώς πίσω από την Κοινοτική βρύση βρίσκεται το παλιό σχολικό περίπτερο.
  3. Επίσης μία ελιά,  που φυτεύτηκε το 2004, όταν η Ολυμπιακή φλόγα (λαμπαδηδρομία) πέρασε και από την Κάρπαθο.  Το χωριό μας το εκπροσώπησαν τρεις λαμπαδηδρόμοι: ο Μάρκος Φιλιπούσης, ο Γιώργος Κ. Μακρής και ο Βασίλης Μ. Μικροπανδρεμένος.  Ακολούθησε εκδήλωση στο Απέρι και οι τρεις λαμπαδηδρόμοι φύτεψαν το ιερό αυτό δέντρο.
  4. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά βλέπει κανείς την προτομή του Διδασκάλου του γένους Παναγιώτη Χρυσοχέρη.
  5. Διασχίζοντας την εκκλησιαστική αυλή αντικρίζει κανείς την προτομή του ήρωα Σμηναγού Παναγιώτη Ορφανίδη (σκοτώθηκε εν υπηρεσία το 1940) 
  6. Η αυλή ονομάζεται πλατεία Μητροπόλεως σε ανάμνηση του παλιού κτηρίου των γραφείων της Μητρόπολης, στο οποίο έγιναν οι διαπραγματεύσεις με τους Ιταλούς το 1944 μετά την Επανάσταση της Καρπάθου. Εκει συντάχθηκε και υπογράφτηκε η διακήρυξη της Επανάστασης και της Ένωσης με την Ελλάδα από 53 αντιπροσώπους από Κάρπαθο και Κάσο.
  7. Επίσης έξω από την είσοδο της Μητρόπολης βρίσκεται η προτομή του Μητροπολίτη Αποστόλου.

Πάνω Απέρι (2/3)

Βρύση #11 (ΚΒ11/KB-Α1):

Η συγκεκριμένη βρύση είναι από τις λίγες που είναι ακόμη σε λειτουργία.  Επίσης την συντηρούν και οι γείτονες με το να φυτεύουν λουλούδια και να την ασπρίζουν κάθε χρόνο.  Βρίσκεται ανάμεσα στα σπίτια του Μιχαήλ Ταβερνάρη και Νικήτα Αλεξιάδη.  Κατηφορίζοντας τα σκαλιά μπορεί κανείς να δει από κοντά παλιά Καρπάθικα αρχοντικά σπίτια.

 

 

 

Βρύση #12 (ΚΒ12/KB-Α2):

Στο σημείο αυτό κάποτε βρισκόταν μία Κοινοτική βρύση. Εξυπηρετούσε την γειτονιά που βρίσκεται στην μέση της συνοικίας του Πάνω Απερίου.  Βρισκόταν έξω απ΄την οικία της Σοφίας Παλληκαρά-Λάμπρου.

Βρύση #13 (ΚΒ13/KB-Α3):

Η δέκατη τρίτη Κοινοτική βρύση βρίσκεται έξω από την οικία της Μαίρης Μακρή-Χρυσοχόου στον κεντρικό επαρχιακό δρόμο.

 Άγιος Χαράλαμπος (0/1)

Βρύση #14 (ΚΒ14/ΚΒ-Χ1):

Κάτω από το ιερό του Αγίου Χαραλάμπου στον δρόμο υπήρχε μία Κοινοτική Βρύση.

Φούρνος (0/1)

Βρύση #15 (ΚΒ15/ΚΒ-Φ1):

Έξω από το σπίτι του Αντώνη Παπαδάκη υπήρχε μία Κοινοτική βρύση αλλά δεν υπάρχει πια.

Κολυμπήθρα (1/1)

Βρύση #16 (ΚΒ16/ΚΒ-Κ1):

Κατασκευάστηκε πολύ αργότερα από την ελληνική πλέον διοίκηση, επι δημαρχίας Ν. Ορφανίδη ή Γ. Λαμπρινού  τη δεκαετία του ’60. Ακολουθεί παρόμοια τεχνοτροπία με τις άλλες κοινοτικές βρύσες και βρίσκεται έξω από το σπίτι της Φωτεινής Τσαγκάρη-Θεοχαρίδου.

Συντάκτες: Βάσος Μικροπανδρεμένος, Μανόλης Μ. Τσαγκάρης, Μιχαήλ Λαμπρινός.

Αναφορές και σημειώσεις

  1. Η τουρκοκρατία στην Κάρπαθο κράτησε ώς το 1912, οπότε οι Ιταλοί κατέλαβαν τη Δωδεκάνησο.
  2. Κατά τη διάρκεια της Ιταλοκρατίας (1912-1944) οι Ιταλοί πραγματοποίησαν πολλά κοινωφελή έργα με επιταγμένη εργασία των υποδούλων Καρπαθίων. Συμπεριλαμβάνονται πολυάριθμα γεφύρια, τα διοικητικά κτήρια στα Πηγάδια, κοινοτικές βρύσες, το ιταλικό στρατιωτικό αεροδρόμιο στον Αφιάρτη, κ.λ.π.
  3. Οι γεω-πινακίδες έχουν σαν στόχο τη προστασία των μοναδικών στοιχείων της ιστορίας του Απερίου, μέσα από τη διαφώτιση κατοίκων και επισκεπτών. Για τη διευκόλυνση των επισκεπτών, έχουμε δώσει κωδική ονομασία στην κάθε βρύση ανάλογα με την συνοικία που βρίσκεται.
  4. Οι πρώτες πινακίδες τοποθετήθηκαν με πρωτοβουλίες του Συλλόγου Απεριτών Αττικής και της Κοινότητας Απερίου σε μερικές Κοινοτικές Βρύσες στο Απέρι, στις 1/7/2020.
  5. Η δεύτερη κοινοτική βρύση του Μορροού αναστηλώθηκε με πρωτοβουλίες του κοινοτικού διαμερίσματος και της προέδρου κας. Πόπης Λαμπρινού-Λαδή, το καλοκαίρι του 2024 με την αρωγή του Συλλόγου Ομονοίας Απερίου.

 

Leave a Reply