Το κείμενο της «Διακήρυξης της Επανάστασης, Απελευθέρωσης και ‘Ενωσης με την Ελλάδα», φέρει την ημερομηνία 7/10/1944. Για χάρην αναφοράς, θα ονομάζεται εφεξής Α100.
Συντάχθηκε από την Παγκαρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή που είχε εκλεγεί την προηγούμενη μέρα. Συγγραφέας της πιθανότατα ο Χριστόφορος Σακελλαρίδης, δάσκαλος και γραμματέας της Ιεράς Μητρόπολης Καρπάθου και Κάσου [4].
Συγκεκριμένα το παρακάτω εδάφιο, υπογραμμίζει την επιθυμία των Καρπαθίων για την Ενωση με την Ελλάδα:
… Ο αμιγής Ελληνικός πληθυσμός των νήσων Καρπάθου και Κάσου αμέσως προέβη εις την ενύψωσιν της Ελληνικής σημαίας και εκήρυξε την ένωσίν του με τα της Μητρός Ελλάδος – πατριωτικαί εκδηλώσεις λαμβάνουσιν χώραν και έξαλλος ενθουσιασμός διαπνέει απ’ άκρου εις άκρον τας νήσους Κάρπαθον και Κάσον, δια την εκπλήρωσιν του προαιωνίου υμών πόθου.
Απόσπασμα από την διακήρυξη της Επανάστασης, Απελευθέρωσης και Ένωσης με την Ελλάδα, το 1944
Η επιστολή φέρει 53 υπογραφές αντιπροσώπων από την Κάρπαθο και την Κάσο, κάτι που την καθιστά νομικό και πολιτικό τεκμήριο ως προς τις επιθυμίες των Καρπαθίων και Κασίων κατοίκων. Η (επικείμενη) συμφωνία παράδοσης των Ιταλικών αρχών καθιστά τη κυριαρχία των Καρπαθίων νομικά ισχυρό.
Ο γραφικός χαρακτήρας ανήκει στον Γραμματέα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου, Χριστόφορο Σακελλαρίδη, ο οποίος πιθανολογείται και ως ο κύριος συγγραφέας της επιστολής. Η επιστολή γράφτηκε και στα Γαλλικά και στάλθηκε με την αποστολή του πλοιαρίου “Κάρπαθος” (γνωστό ως Ιμακολάτα) που αναχώρησε στις 10-10-1994 από το Φοινίκι [3].
Η επιστολή συμπεριλαμβάνει και τη Σφραγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου και πιθανότατα συνετ΄άχθη και υπογράφηκε στα γραφεία της Μητροπόλεως [3].
Οι 53 υπογράφοντες
Μια που μερικές υπογραφές δεν είναι ευανάγνωστες, παραθέτουμε εδώ τα ονόματα όλων που υπέγραψαν κατά σειρά των τριών στηλών από αριστερά προς τα δεξιά:
Η αποστολή μετέφερε στην Ελληνική κυβέρνηση τη διακήρυξη της επανάστασης, απελευθέρωσης και Ένωσης με την Ελλάδα, Καρπάθου και Κάσου.
Υπογεγραμμένη από 53 αντιπροσώπους των νησιών έχει τη μορφή άτυπου δημοψηφίσματος, που τόσες φορές αρνήθηκαν οι κατακτητές. Συνοδευόμενη από την επικείμενη υποταγή των Ιταλικών στρατευμάτων στην Καρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή (το πλοιάριο αναχώρησε μετά την υπογραφή της αρχικής συμφωνίας με τους Ιταλούς), κατοχυρώνει πολιτικά και νομικά το αίτημα του λαού. Ταυτόχρονα αιτείται τη συνδρομή των συμμάχων με τρόφιμα και εφόδια στον εξαθλιωμένο λαό των νησιών.
Άσχετα με την έκβαση των τότε γεγονότων (η Άγγλοι σύμμαχοι αγνόησαν τη διακήρυξη και δεν παραχώρησαν αμέσως την Κάρπαθο και Κάσο στην Ελληνική Κυβέρνηση), η πράξη των επαναστατών περιέχει θάρρος και διορατικότητα. Οι ηγέτες της Επανάστασης της Καρπάθου έπραξαν εκείνο που τους επέβαλαν οι προαιώνιοι πόθοι του λαού των νησιών.
Το έγγραφο
Παρατίθεται ως έχει, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους:
Ο Γεώργιος Ν. Γεργατσούλλης γεννήθηκε στο Απέρι το 1922. Σπούδασε στη σχολή “Προμηθέα” και κατετάγει στό Ναυτικό [2]. Δήλωσε μάλιστα ψεύτικη ηλικία για να μπορέσει να καταταγεί.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής, εκτελώντας καταναγκαστική εργασία, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του Πειραιά από τους συμμάχους, πιθανόν κατά το 1944.
Το όνομα του βρίσκεται γραμμένο μαζί με πολλούς Καρπαθίους Ήρωες, στο Μνημείο των πεσόντων στον κήπο του Επαρχείου Καρπάθου στα Πηγάδια.
Οικογένεια Νικολάου Γεργατσούλη
Πηγές:
Ανάρτηση της Μαρίκας Γ. Γεργατσούλλη στο Facebook, (6 Οκτωβρίου, 2019).
Αφήγηση της αείμνηστης Μεταξίας Περδικολόγου, Κηφισιά, 2016, που αναφέρθηκε και στο περιστατικό του θανάτου του.
Φωτογραφίες από το προφίλ της Μαρίκας Γ. Γεργατσούλη
Άτυπο σκίτσο νησιώτη – αντί πραγματικής εικόνας για το Χ” Οικονόμου
Ο Χατζηλίας (Χατζη-Ηλίας) Οικονόμου ήταν Έλληνας αγωνιστής της Επανάστασης του 1821, καραβοκύρης και πολιτικός από την Κάρπαθο. Ήταν πληρεξούσιος (Παραστάτης) Καρπάθου στις εθνοσυνελεύσεις του Άστρους (Β’) το 1823 και του Άργους (Δ’) το 1829. Συγκρούστηκε με τον μητροπολίτη Καρπάθου Νεόφυτο. Ο τελευταίος, μάλιστα, απέστειλε επιστολή προς το Υπουργείο της θρησκείας το 1823, αποκαλώντας τον Οικονόμου “αντίθεο” και “αποστάτη της Ορθοδοξίας” [1].
Ο Λαογράφος και Ιστορικός Μιχαήλ Μιχαηλίδης – Νουάρος τον περιγράφει:
«… ο επιφανέστερος πολίτης της Καρπάθου κατά τους χρόνους της Ελληνικής Επαναστάσεως, λόγω μορφώσεως πλούτου και γένους … »
Ο επίτιμος καθηγητής Φιλοσοφίας στο ΕΚΠΑ κ. Θ. Πελεγρίνης χαρακτήρισε το Χ.Ο. ως «Σύμβολο της Εθνικής Ταυτότητας των Καρπαθίων» [7]:
Ο Χατζηλίας με την εθνική του δράση συμβολίζει το δικαίωμα των Καρπαθίων να σεμνύνονται να λένε πως πατρίδα τους είναι ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί, ακριτικό, για το οποίο ο ξεχωριστός εκείνος συντοπίτης των συνέβαλε με τον φλογερό του πατριωτισμό, ώστε να αποτελέσει αναπόσπαστο μέλος της Νέας Ελληνικής Πολιτείας εξ αρχής, από την ώρα της δημιουργίας της –ένα δικαίωμα που απηχεί, ασφαλώς, την συνείδηση του Έθνους όλου.
Η Πολιτική του Δράση
Προύχοντας του Μεγάλου Χωριού (σημερινού Απερίου) Καρπάθου
Εκλεγμένος Παραστάτης Καρπάθου στη Β’ και Δ’ Εθνοσυνέλευση
Διεκδίκησε σθεναρά την παρουσία της Καρπάθου στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος (συμφωνία του Λονδίνου, 1829)
Αγωνίστηκε για την τήρηση της τάξης στην επαναστατημένη Κάρπαθο, λόγω της παρουσίας ατάκτων ενόπλων από τη γειτονική Κρήτη
Δέχθηκε και διαχειρίστηκε διαφωνίες από τους τοπικούς του πολιτικούς αντιπάλους.
Ήλθε σε σύγκρουση με τον τότε Μητροπολίτη Καρπάθου Νεόφυτο, ο οποίος τον κατήγγειλε στο ελληνικό κράτος, πιθανόν να τον εξω-εκλησίασε, αλλά τελικά τον συγχώρεσε με δεύτερη επιστολή του μερικά χρόνια μετά.
Η Εθνική του Δράση
Πιθανότατα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία από το Δ. Θέμελη.
Ήταν πρωτοστάτης στην κατασκευή και δωρεά του «πλοίου της Καρπάθου», που παραχωρήθηκε στον Ανδρέα Μιαούλη και έλαβε μέρος στην Ναυμαχία του Γέροντα (1824).
Πρωτοστάτησε στην οικονομική συνδρομή της Καρπάθου στον αγώνα του έθνους, εν τω μέσω ταυτόχρονης φορολογίας στους Οθωμανούς.
Δώρησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στον αγώνα.
… μέλη συνολοπληρωτικά του Ελληνικού Κράτους …
Μοναδική είιναι η παραπάνω ρήση του στην επιστολή που έστειλε μαζί με το Γεώργιο Ψαρουδάκη στον Ι. Καποδίστρια, διαμαρτυρόμενος για την μη ενσωμάτωση της Καρπάθου στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος:
«…Οι Καρπάθιοι, πειθόμενοι εις την ένορκον και πασιφανή διακήρυξιν των συνελεύσεων του Έθνους, ότι όλοι όσοι έλαβον τα όπλα εις τον ιερόν τούτον αγώνα, είναι ένα αδιάσπαστονΈθνος, ήλπιζάν δικαίως να είναι μέλη συνολοπληρωτικά του Ελληνικού Κράτους, έτι μάλλον ως μη έχοντες ποτέ κατοίκους Τούρκους, ούτε ιδιοκτησίας Τουρκικάς εις την Νήσον των.
Αλλά παρά πάσαν ελπίδα βλέπουν, οτι η πράξι, η γενόμενη εν Λονδίνο την 22 Μαρτίου του παρόντος έτους από τους Πληρεξούσιους Αντιπροσώπους των Τριών Συμμάχων Βασιλέων, διορίζει όρια της Ελλάδος, κατά τα οποία η Κάρπαθος καταδικάζεται να εγκαταλειφθή εις την λυσσώδη εκδίκηση των άσπονδων εχθρών του Χριστιανισμού …» (5/8/1829) [6].
Η δολοφονία του
Δολοφονήθηκε το φθινόπωρο του 1829, μερικούς μήνες πριν την παραπάνω επιστολή, από τον Ι. Μπαϊρακτάρη, άτακτο ένοπλο αντάρτη από την Κρήτη. Αρκετά χρόνια μετά, έγινε δίκη για το περιστατικό και καταδικάστηκε σε χρηματική ποινή το αφεντικό του Μπαϊραχτάρη, για τις πράξεις του.
Η συνολική του προσφορά
Ως πολιτικός πέτυχε την εθελούσια συμμετοχή των Καρπαθίων στην εθνεγερσία αν και η Κάρπαθος βρισκόταν σε μικρή απόσταση από την ισχυρά οθωμανο-κρατούμενη Ρόδο.
Πέτυχε την προσάρτηση της Καρπάθου στην Επαρχία Σαντορίνης.
Επιχειρηματολόγησε και διεκδίκησε τη συμμετοχή της Καρπάθου στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος με τη Συμφωνία του Λονδίνου του 1829.
Δυστυχώς η δολοφονία του και η επιστροφή της Δωδεκανήσου στους Οθωμανούς έπληξαν προσωρινά το μέγεθος της προσφοράς του.
109 χρόνια αργότερα (1947) η Δωδεκάνησος ενσωματώθηκε στην Ελλάδα, αποκορύφωμα των αγώνων των Καρπαθίων και Δωδεκανησίων για την Ελευθερία που και εκείνος ενέπνευσε.
Η προτομή του στο Απέρι της Καρπάθου
Στις 12/8/2022 αποκαλύφθηκε η προτομή του μνημείου του στη γενέτειρα του το Απέρι της Καρπάθου. Η προτομή του Χ.Ο. φιλοτεχνήθηκε από το γλύπτη κ. Χαράλαμπο Νεονάκη (https://www.neonakis-art.gr/) με βάση τα ιστορικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα, ενώ δεν έχει βρεθεί καμμιά απεικόνικση του.
Με τα ενδυματολογικά στοιχεία της εποχής εικονίζεται ένα πολιτικό πρόσωπο, ενώ το βλέμμα του εμφανίζεται αυστηρό και ταυτόχρονα αποφασιστικό [8].
Οι κοινοτικές βρύσες ευρίσκονταν σε κοινόχρηστους χώρους δίνοντας δωρεάν χρήση νερού από όλους τους κατοίκους της κοινότητας. Αποτελούσαν σημαντικό τμήμα της ζωής του χωριού, προμηθεύοντας με καθαρό νερό τους κατοίκους του την εποχή που το δημόσιο υδρευτικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο. Τα οικήματα του χωριού υδροδοτήθηκαν ξεχωριστά αρκετά μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, τη δεκαετία του ’50.
Χρησιμοποιούμε τον όρο «Κοινοτικές Βρύσες» και όχι «Ιταλικές Βρύσες», για να αναδείξουμε τη χρήση και όχι τη προέλευση τους. Παραμένει πάντως ενδιαφέρον το ότι οι Ιταλοί και Τούρκοι κατακτητές [1] φρόντισαν, έστω και με καταναγκαστική πολλές φορές εργασία των υποδούλων να βελτιώσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή τους, όσο αφορά το σημαντικό αγαθό του πόσιμου νερού [2].
Ιστορική Αναδρομή
Αρχικά στο Απέρι υπήρχε μία κοινοτική βρύση που κατασκευάστηκε την εποχή της Τουρκικής κυριαρχίας, αλλά το πότε ακριβώς δεν είναι γνωστό στην περιοχή του πάνω Απερίου [1]. Κατασκευάστηκε κατόπιν εντολής του ανωτάτου αντιπρόσωπου των Οθωμανών στην Κάρπαθο και το νερό ερχόταν από την πηγή Σισεμέ στην Άσπα. Στο τέλος, εξαιτίας των καλών πράξεων του προς τους Καρπάθιους, ο συγκεκριμένος εκπρόσωπος των Οθωμανών εξορίστηκε από την Κάρπαθο.
Γενικά πριν την Ιταλοκρατία, οι κάτοικοι του Απερίου μετεφεραν στα σπίτια τους το νερό με στάμνες, από τις ακόλουθες πηγές του χωριού:
Μέσα Βρύση (στο γεφύρι)
Βλύα (Χογλακιά)
Σισεμέ (κάτω από τον Άγιο Αντώνη) στην Άσπα
Πολλές Κοινοτικές βρύσες κατασκευάστηκαν την δεκαετία του 1920-1930, από τους Ιταλούς κατακτητές, την εποχή που τα Δωδεκάνησα κυβερνούσε ο μετριοπαθής Ιταλός Μάριο Λάγκο. Σκοπός των βρυσών αυτων ήταν να μεταφέρουν ποσιμο νερό σε όλες γειτονιές του χωριού με τη βοήθεια ενός βασικού δικτύου σωληνώσεων από την πηγή της Βλοίας. Το εχγείρημα είχε αρκετή τεχνική δυσκολία λόγω της έκτασης του Απερίου και της διαφοράς υψομέτρου μεταξύ των 8 συνοικιών του.
Με την κατασκευή των κοινοτικών Βρυσών επί Ιταλοκρατίας, διευκολύνθηκε η καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού, καθώς πλέον απέφευγαν την ταλαιπωρία της μεταφοράς νερού στο σπίτι με στάμνες και κουβάδες, διανύοντας μεγάλες συνήθως αποστάσεις. Συνολικά οι κοινοτικές βρύσες ήταν δεκαπέντε, από τις οποίες σώζονται οι δέκα. Όλες έχουν χαρακτηριστική μορφή, με καμπύλες που ακολουθούν την ιταλική αρχιτεκτονική τεχνοτροπία.
Οι Κοινοτικές βρύσες ανά συνοικία
Χογλακιά/Λώροι (3)
Βρύση #1 (ΚΒ-Χ1):
Κοινοτική βρύση χτισμένη την 10ετία του 1930 και εξυπηρετούσε τη συνοικία και τους κατοίκους της Χογλακιάς. Βρίσκεται ανάμεσα στα σπίτια της Σούλας Σαρρή-Χαλκιά και το πατρικό του αείμνηστου Ηλία Ζερβουδάκη.
Βρύση #2 (ΚΒ-Χ2):
Κοινοτική βρύση χτισμένη την 10ετία του 1930 και εξυπηρετούσε την πάνω γειτονιά της συνοικίας των Λωρών. Βρίσκεται δίπλα από το σπίτι του Αλέκου Μικροπανδρεμένου και του Γιάννη Λογοθέτη. Η συγκεκριμένη βρύση βρίσκεται ακόμα σε λειτουργία, ενώ οι γείτονες έχουν αναρτήσει δίπλα και μία πινακίδα με τη μαντινάδα:
Πιείτε νερό που την πηγή καθίστε αναπαυθείτε, τούτο το χώρο καθαρό να τον διατηρείτε.
Βρύση #3 (ΚΒ-Χ3):
Η συγκεκριμένη Κοινοτική βρύση εξυπηρετούσε την κάτω γειτονιά των Λωρών. Έχει διαφορετική αρχιτεκτονική απ’ τις υπόλοιπες και βρίσκεται απέναντι από του Γιώργη Χατζηνικήτα το σπίτι τοποθετημένη στον τοίχο.
‘Αης Βασίλης (1)
Βρύση #4 (ΚΒ-Α1): Είναι η μοναδική Κοινοτική Βρύση που βρίσκεται στον Άγιο Βασίλη και μία απ’ τις μοναδικές που έχουν και γούρνα δίπλα όπου έπιναν τα διψασμένα περαστικά ζώα.
Βαλαντού (1/3)
Βρύση #5 (ΚΒ-Β1):
Βρίσκονταν ανάμεσα στις οικίες Νίκου Ορφανίδη και Αννίκας Χρυσού.
Στην Βαλαντού μπορεί κανείς να δει από κοντά το παραδοσιακό λιοτρίβι και τους “ναούς” που διασχίζουν την συνοικία που μέχρι πρόσφατα περνούσε νερό για να ποτιστούν τα αμπέλια της γειτονιάς.
Κατηφορίζοντας τα σκαλιά και φτάνοντας στον κεντρικό δρόμο μπορεί κανείς να θαυμάσει το καφενείο “Η Ελευθερία” του “παπά Ηλία” Σταματιαδη με την “Καλύ(β)α” όπου εκεί υψώθηκε Ελληνική σημαία στα Δωδεκάνησα μετά την απελευθέρωση της Καρπάθου από τον Ιταλικό ζυγό. Το καφενείο αυτό αντί για βρύση στο εσωτερικό του είχε μία πηγή που ο καφετζής χρησιμοποιούσε για τις καθημερινές του ανάγκες, καφέ, νερό κτλ.
Βρύση #6 (ΚΒ-Β2):
Η Κοινοτική βρύση στην αυλή της εκκλησίας του Σωτήρος (Του Χριστού) πολύ πιο παλιά βρισκόταν στην αντίθετη πλευρά της αυλής της εκκλησίας και λόγω διαπλάτυνσης που έγινε στην αυλή μετατοπίστηκε στην σημερινή τοποθεσία στον τοίχο της Σοφίας Κ. Μικροπανδρεμένου. Την χρονιά που γινόταν η διαπλάτυνση της αυλής, οι κάτοικοι θεώρησαν σωστό να μην καταστρέψουν την βρύση αλλά να την μεταφέρουν λίγα μέτρα παρακάτω. Είναι η μοναδική βρύση απ’ τις τρεις που υπήρχαν στην Βαλαντού που διασώζεται.
Βρύση #7 (ΚΒ-Β3):
Στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε παλιά μία Κοινοτική βρύση. Βρισκόταν μεταξύ των σπιτιών της Ευδοξίας Διακονή-Χριστοδουλάκη και Άννας Σακελαρίδη. Μπορεί κανείς να παρατηρήσει τα αυλάκια (ναούς) που περνούσε κάποτε το νερό ερχόμενο από το ποτάμι για να ποτίσουν οι Βαλαντιώτες τα αμπέλια τους.
Μωρροούς (2)
Στην συνοικία του Μωροού υπάρχουν δύο βρύσες.
Βρύση #8 (ΚΒ-Μ1):
Η πρώτη βρίσκεται κάτω από το σπίτι της Βάσως Τσαγκάρη και απέναντι από το σπίτι του Μανώλη Πρωτόπαπα.
Βρύση #9 (ΚΒ-Μ2):
Ο επισκέπτης εξερευνώντας την συνοικία θα βρει την δεύτερη βρύση όπου είναι τοποθετημένη πλησίον της οικίας Μαρίκας και Γεωργίου Μπέρτου. Ακριβώς απέναντι από την βρύση βρίσκεται ένας βράχος ή αλλιώς “η Πετράκλα”. Σε αυτή την πέτρα στεκόταν ο ντελάλης και διαλαλούσε τις ανακοινώσεις ή κάποια σημαντική είδηση για να ακούσουν οι κάτοικοι απέναντι.
Σχολικό Συγκρότημα (1)
Βρύση #10 (ΚΒ-Σ1):
Η συγκεκριμένη βρύση εξυπηρετούσε τις ανάγκες των τριγύρω εγκαταστάσεων, σχολικά κτίρια εκκλησιαστικό μέγαρο, Μητρόπολη.
Μπορεί κανείς να επισκεφτεί τον χώρο και να δει από κοντά:
Το Ενιαίο Λύκειο Καρπαθου, το Γυμνάσιο, το Δημοτικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο.
Ακριβώς πίσω από την Κοινοτική βρύση βρίσκεται το παλιό σχολικό περίπτερο.
Επίσης μία ελιά, που φυτεύτηκε το 2004, όταν η Ολυμπιακή φλόγα (λαμπαδηδρομία) πέρασε και από την Κάρπαθο. Το χωριό μας το εκπροσώπησαν τρεις λαμπαδηδρόμοι: ο Μάρκος Φιλιπούσης, ο Γιώργος Κ. Μακρής και ο Βασίλης Μ. Μικροπανδρεμένος. Ακολούθησε εκδήλωση στο Απέρι και οι τρεις λαμπαδηδρόμοι φύτεψαν το ιερό αυτό δέντρο.
Ανεβαίνοντας τα σκαλιά βλέπει κανείς την προτομή του Διδασκάλου του γένους Παναγιώτη Χρυσοχέρη.
Διασχίζοντας την εκκλησιαστική αυλή αντικρίζει κανείς την προτομή του ήρωα Σμηναγού Παναγιώτη Ορφανίδη (σκοτώθηκε εν υπηρεσία το 1940)
Η αυλή ονομάζεται πλατεία Μητροπόλεως σε ανάμνηση του παλιού κτηρίου των γραφείων της Μητρόπολης, στο οποίο έγιναν οι διαπραγματεύσεις με τους Ιταλούς το 1944 μετά την Επανάσταση της Καρπάθου. Εκει συντάχθηκε και υπογράφτηκε η διακήρυξη της Επανάστασης και της Ένωσης με την Ελλάδα από 53 αντιπροσώπους από Κάρπαθο και Κάσο.
Επίσης έξω από την είσοδο της Μητρόπολης βρίσκεται η προτομή του Μητροπολίτη Αποστόλου.
Πάνω Απέρι (2/3)
Βρύση #11 (ΚΒ-Α1):
Η συγκεκριμένη βρύση είναι απ΄τις λίγες που είναι ακόμη σε λειτουργία. Επίσης την συντηρούν και οι γείτονες με το να φυτεύουν λουλούδια και να την ασπρίζουν κάθε χρόνο. Βρίσκεται ανάμεσα στα σπίτια του Μιχαήλ Ταβερνάρη και Νικήτα Αλεξιάδη. Κατηφορίζοντας τα σκαλιά μπορεί κανείς να δει από κοντά παλιά Καρπάθικα αρχοντικά σπίτια.
Βρύση #12 (ΚΒ-Α2):
Στο σημείο αυτό κάποτε βρισκόταν μία Κοινοτική βρύση. Εξυπηρετούσε την γειτονιά που βρίσκεται στην μέση της συνοικίας του Πάνω Απερίου. Βρισκόταν έξω απ΄την οικία της Σοφίας Παλληκαρά-Λάμπρου.
Βρύση #13 (ΚΒ-Α3):
Η τρίτη Κοινοτική βρύση βρίσκεται έξω από την οικία της Μαίρης Μακρή-Χρυσοχόου.
Άγιος Χαράλαμπος (0/1)
Βρύση #14 (ΚΒ-Χ1):
Κάτω από το ιερό του Αγίου Χαραλάμπου στον δρόμο υπήρχε μία Κοινοτική Βρύση.
Φούρνος (0/1)
Βρύση #15 (ΚΒ-Φ1):
Έξω από το σπίτι του Αντώνη Παπαδάκη υπήρχε μία Κοινοτική βρύση.
Κολυμπήθρα (1/1)
Βρύση #16 (ΚΒ-Κ1):
Κατασκευάστηκε πολύ αργότερα από την ελληνική πλέον διοίκηση, επι δημαρχίας Ν. Ορφανίδη ή Γ. Λαμπρινού τη δεκαετία του ’60. Ακολουθεί παρόμοια τεχνοτροπία με τις άλλες κοινοτικές βρύσες και βρίσκεται έξω από το σπίτι της Φωτεινής Τσαγκάρη-Θεοχαρίδου.
Η τουρκοκρατία στην Κάρπαθο κράτησε ώς το 1912, οπότε οι Ιταλοί κατέλαβαν την Δωδεκάνησο.
Κατά τη διάρκεια της Ιταλοκρατίας (1912-1944) οι Ιταλοί πραγματοποίησαν πολλά κοινωφελή έργα με καταναγκαστική εργασία των υποδούλων Καρπαθίων. Συμπεριλαμβάνονται πολυάριθμα γεφύρια, τα διοικητικά κτήρια στα Πηγάδια, κοινοτικές βρύσες, το ιταλικό στρατιωτικό αεροδρόμιο στον Αφιάρτη, κ.λ.π.
Οι γεω-πινακίδες έχουν σαν στόχο τη προστασία αυτών των μοναδικών στοιχείων της ιστορίας του Απερίου, μέσα από τη διαφώτιση κατοίκων και επισκεπτών. Για τη διευκόλυνση των επισκεπτών, έχουμε δώσει κωδική ονομασία στην κάθε βρύση ανάλογα με την συνοικία που βρίσκεται.
Οι πρώτες πινακίδες τοποθετήθηκαν με πρωτοβουλίες του Συλλόγου Απεριτών Αττικής και της Κοινότητας Απερίου σε μερικές Κοινοτικές Βρύσες στο Απέρι, στις 1/7/2020.
Στο σημείο αυτό βρισκόταν το κτήριο της παλαιάς Μητροπόλεως, όπου συντάχτηκε και υπογράφτηκε το ψήφισμα των Καρπαθίων για την διακήρυξη της Επανάστασης, της Απελευθέρωσης και της Ένωσης με την Ελλάδα, στις 10 Οκτωβρίου του 1944 [1]. Το κείμενο υπογράφτηκε από 50 και άνω αντιπροσώπους Καρπάθου και Κάσου [2] και στάλθηκε με ειδική αποστολή στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καϊρου με σκοπό την πληροφόρηση των συμβάντων του 1944, αλλά και την κατοχύρωση του επιθυμίας των Καρπαθίων, της Ένωσης με την Ελλάδα.
Απόσπασμα εγγράφου για τη Διακήρυξη της Επανάστασης της Καρπάθου και της Ένωσης με την Ελλάδα.
Ο Γεώργιος Ν. Γεργατσούλλης γεννήθηκε στο Απέρι το 1922. Σπούδασε στη σχολή “Προμηθέα” και κατετάγει στό Ναυτικό [2]. Δήλωσε μάλιστα ψεύτικη ηλικία για να μπορέσει να καταταγεί.
Γεννήθηκε το 1930. Ο πατέρας του καταγόταν από τα Σπόα και η μητέρα του από το Μεσοχώρι. Πέθανε στις 6 Αυγούστου του 1998.
Στις 12/8/2022 αποκαλύφθηκε η προτομή του μνημείου του στη γενέτειρα του το Απέρι της Καρπάθου. Η προτομή του Χ.Ο. φιλοτεχνήθηκε από το γλύπτη κ. Χαράλαμπο Νεονάκη (
Με τα ενδυματολογικά στοιχεία της εποχής εικονίζεται ένα πολιτικό πρόσωπο, ενώ το βλέμμα του εμφανίζεται αυστηρό και ταυτόχρονα αποφασιστικό [8].
Οι κοινοτικές βρύσες ευρίσκονταν σε κοινόχρηστους χώρους δίνοντας δωρεάν χρήση νερού από όλους τους κατοίκους της κοινότητας. Αποτελούσαν σημαντικό τμήμα της ζωής του χωριού, προμηθεύοντας με καθαρό νερό τους κατοίκους του την εποχή που το δημόσιο υδρευτικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο. Τα οικήματα του χωριού υδροδοτήθηκαν ξεχωριστά αρκετά μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, τη δεκαετία του ’50.
Στο σημείο αυτό βρισκόταν το κτήριο της παλαιάς Μητροπόλεως, όπου συντάχτηκε και υπογράφτηκε το ψήφισμα των Καρπαθίων για την διακήρυξη της Επανάστασης, της Απελευθέρωσης και της Ένωσης με την Ελλάδα, στις 10 Οκτωβρίου του 1944 [1]. Το κείμενο υπογράφτηκε από 50 και άνω αντιπροσώπους Καρπάθου και Κάσου [2] και στάλθηκε με ειδική αποστολή στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καϊρου με σκοπό την πληροφόρηση των συμβάντων του 1944, αλλά και την κατοχύρωση του επιθυμίας των Καρπαθίων, της Ένωσης με την Ελλάδα.